Przedmiotem niniejszej pracy były trzy gatunki grzybów afylloforoidalnych zebrane w latach 2006-2009 w lasach iglastych gminy Jaworze oraz Nadleśnictwa Krynica (Hydnum repandum, Sarcodon imbricatus, Sparassis crispa). Dokonany przegląd literatury pozwala stwierdzić, że badane gatunki charakteryzują się znacznym potencjałem terapeutycznym, są wykorzystywane leczniczo w tradycyjnej medycynie wschodniej oraz do celów kulinarnych. W części doświadczalnej pracy dokonano analizy ekstraktów z owocników na zawartość czterech grup związków metabolitów wtórnych o charakterze antyoksydantów: kwasów fenolowych, związków indolowych, steroli i karotenoidów. W celu jakościowej i ilościowej analizy wykorzystano metody wysokosprawnej chromatografii cieczowej (HPLC) oraz spektrofotometryczne. Dokonano również izolacji steroli i ustalono ich strukturę za pomocą metody spektroskopii rezonansu magnetycznego. Na podstawie analizy HPLC stwierdzono w owocnikach obecność dziewięciu kwasów fenolowych: cynamonowego, galusowego, gentyzynowego, p-hydroksybenzoesowego, kawowego, kumarowego, protokatechowego, syryngowego i wanilinowego. Dominującym ilościowo okazał się kwas protokatechowy, oznaczony w ilości 12,64 - 75,23mg/100 g s. m. Całkowita zawartość kwasów fenolowych mieściła się w przedziale 15,56 - 97,96 mg/100 g s. m. Spośród związków o budowie indolu wykryto: indol, melatoninę, serotoninę, tryptaminę i tryptofan. W największej ilości występowała tryptamina: 5,69 mg/100 g s. m. w S. imbricatus. Całkowita zawartość indoli wynosiła od 2,28 mg/100 g s. m. w H. repandum do 10,07 mg/100 g s. m. w S. imbricatus. Ergosterol, związek należący do grupy steroli, został wykryty jedynie w dwóch gatunkach: w S. imbricatus w ilości 62,83 oraz w S. crispa 150,37 mg/100 g s. m. Na podstawie analizy spektrofotometrycznej w ekstraktach oznaczono zawartość karotenoidów: β-karotenu i likopenu. Zawartość β-karotenu wynosiła od 15,25 w S. imbricatus do 21,34 µg/g s. m. w S. crispa, a likopenu od 0,39 w S. imbricatus do 3,94 µg/g s. m. w S. crispa. Przebadane gatunki są bogatym źródłem ergosterolu oraz związków indolowych. Mogą stanowić także potencjalne źródło karotenoidów wśród surowców grzybowych.
The object of this work were three species of the Aphyllophorales collected in 2006-2009 in coniferous forests in Jawor municipality and Krynica forest (Hydnum repandum, Sarcodon imbricatus, Sparassis crispa). The literature review shows that these species have a high therapeutic potential used in traditional Eastern medicine and for culinary purposes. The analysis of extracts from fruiting bodies revealed the content of the four groups of secondary metabolites known as antioxidants: phenolic acids, indole compounds, sterols and carotenoids. For qualitative and quantitative analysis high performance liquid chromatography methods and spectrophotometry were used. Sterols was also isolated and their structures were determined by magnetic resonance spectroscopy. Based on HPLC analysis of fruiting bodies, nine phenolic acids were found, i.e.: cinnamic, gallic, gentistic,p-hydroxybenzoic, caffeic, coumaric, protocatechuic, syringic and vanillic. The highest concentration of phenolic compounds were indicated in range 12,64 - 75,23 mg/100 g d.m. for protocatechuic acid. The total content of phenolic acids ranged 15,56 - 97,96 mg/100 g d.m. Among the compounds of indole structure were detected: indole, melatonin, serotonin, tryptamine and tryptophan. The most frequently occurred tryptamine: 5,69 mg/100 g dm in S. imbricatus. The total content of indoles ranged from 2,28 mg/100 g d.m. in H. repandum to 10,07 mg/100 g d.m. in S. imbricatus. In the group of sterols, ergosterol was detected only in two species: in S. imbricatus in the amount of 62,83 and in S. crispa 150,37 mg/100 g d.m. Based on spectrophotometric analysis of extracts to determine the content of carotenoids, β-carotene and lycopene were found. β-carotene content ranged from 15,25 in S. imbricatus to 21,34 mg/g d.m. in S. crispa, and lycopene from 0,39 in S. imbricatus to 3,94 µg/g d.m. in S. crispa. The investigated species are a rich source of ergosterol and indole compounds. They can also be a potential source of carotenoids among the fungal material.
