Nurty lewicowe w powstaniu kościuszkowskim. Powstanie i funkcjonowanie Zgromadzenia Obywateli Ofiarujących Pomoc i Posługę Magistraturom Narodowym w celu Dobra Ojczyzny.

The title of my thesis is: Left-wing trends in the Kościuszko Uprising. The origin and the functioning of Association of Citizens Offering Help and Assistance to National Magistrate for Good of the Homeland. It describes the fortunes of one of the left-wing political clubs operating during the Kościuszko Uprising. In my thesis, I would like to include such contents as: the origin of conspiratorial centres of 1792-1794 which contributed to the foundation of the Jacobin Club, as well as the club’s influence on the city’s situation during the Kościuszko Uprising and the causes of the collapse of the club. My considerations have been formulated in two chapters. The first chapter discusses the situation of Poland and Warsaw after the lost war with Russia of 1792. In this chapter, I also want to include the history of the first secret associations and Warsaw conspiracies, as well as the history of people appearing there, their views and splitting into factions. The process of coming those groups into existence and splitting them into factions is significant as to understand the relations between political groups in Warsaw during the insurrection. I deal with these relations in the second chapter. This chapter also comprises the Jacobins’ role in urban disturbances. On 8-9 May and 28 June 1794 year, the inhabitants of Warsaw lynched national traitors. What was the role of Jacobins in those events? The chapter tries to determine and present it. Another significant element of the chapter is an attempt to present the views and political platforms of the Jacobin Club. This thesis corresponds with other studies on Polish national uprisings. Its aim was to collect and update the information concerning Association of Citizens Offering Help and Assistance to National Magistrate for Good of the Homeland, popularly called the Warsaw Jacobin Club. While working on the thesis, I used the works of remarkable historians specializing in the Kościuszko Uprising: Bogusław Leśnodorski, Wacław Tokarz and Andrzej Zahorski. They discussed the issue of the Jacobin Club along with the description of Warsaw or the Warsaw lynches. I did my best to complement their accounts with newer ones written by Bartłomiej Szyndler, Jerzy Kowecki and Andrzej Lityński. To understand the specific character of that period even better, I made use of the eye-witnesses’ diaries of the activity of the club: Józef Zajączek, Józef Wybicki, Antoni Trębicki and Jan Kiliński. This thesis does not claim, however, to have exhausted the topic, as there are still a few issues to study and describe, e.g. why did the Jacobins not seize the power during the insurrection? Why did they try to dominate RNN with their influences? Was Kołłątaj their leader? At the moment, we are not able to answer these questions. Perhaps it will be possible as yet unheard of sources are discovered.

Moja praca została zatytułowana: Nurty lewicowe w powstaniu kościuszkowskim. Powstanie i funkcjonowanie Zgromadzenia Obywateli Ofiarujących Pomoc i Posługę Magistraturom Narodowym w Celu Dobra Ojczyzny. Przedstawia ona losy jednego z lewicowych klubów politycznych działających w czasie powstania kościuszkowskiego. W pracy mojej chciałbym zawrzeć takie treści jak: powstanie ośrodków konspiracyjnych w latach 1792–1794, które przyczyniły się do założenia klubu jakobinów; wpływ klubu na sytuację panującą w mieście podczas insurekcji kościuszkowskiej oraz przyczyny upadku klubu. Moje rozważania zostały sformułowane w dwóch rozdziałach. Pierwszy z nich to przedstawienie sytuacji panującej w Polsce i Warszawie po przegranej wojnie z Rosją w 1792. W nim również zawrzeć chcę historię pierwszych tajnych związków i sprzysiężeń warszawskich. Ludzi w nich występujących, ich poglądy i podziały na stronnictwa. Proces tworzenia i dzielenia się tych grup na stronnictwa jest ważny dla zrozumienia stosunków panujących miedzy grupami politycznymi w Warszawie podczas insurekcji kościuszkowskiej. Stosunki te omawiam w rozdziale drugim. Jest w nim również mowa o roli jakobinów w zaburzeniach miejskich. W dniach: 8–9 maja i 28 czerwca 1794 roku, mieszkańcy Warszawy dokonali samosądu na zdrajcach narodowych. Jaka była rola jakobinów w tych wydarzeniach? Starał się to ustalić i przedstawić. Ważną częścią drugiego rozdziału jest próba zaprezentowania poglądów i programu politycznego klubu jakobinów. Praca ta wpisuje się w nurt badań nad polskimi powstaniami narodowymi. Jej celem było zebranie i zaktualizowanie informacji na temat Zgromadzenia Obywateli Ofiarujących Pomoc i Posługę Magistraturom Narodowym w Celu Dobra Ojczyzny, potocznie nazywanego klubem jakobinów warszawskich. Podczas jej przygotowywania korzystałem z prac wybitnych historyków powstania kościuszkowskiego: Bogusława Leśnodorskiego, Wacława Tokarza i Andrzeja Zahorskiego. W ich pracach temat klubu jakobinów przewijał się w trakcie opisu Warszawy lub samosądów warszawskich. Starałem się uzupełnić ich relacje, nowszymi pozycjami: Bartłomieja Szyndlera, Jerzego Koweckiego oraz Andrzeja Lityńskiego. A dla lepszego zrozumienia specyfiki tamtego okresu posłużyłem się pamiętnikami naocznych świadków działalności klubu: Józefa Zajączka, Józefa Wybickiego, Antoniego Trębickiego oraz Jana Kilińskiego. Praca ta jednak nie rości sobie prawa do wyczerpania tematu, gdyż pozostały pewne kwesta do zbadania i opisania np., dlaczego jakobini nie przejęli władzy podczas insurekcji warszawskiej? Dlaczego starali się zdominować swoimi wpływami RNN? Czy Kołłątaj był ich przywódcą? Na te pytania nie jesteśmy w stanie w obecnej chwili odpowiedzieć, być może nastąpi to po dotarciu do nieznanych dotąd źródeł.