"The little man" in Russian literature in selected works of N. Gogol and A. Chekhov

Celem pracy jest ukazanie różnych sposobów przedstawienia „małego człowieka” – bohatera literackiego rozpowszechnionego szczególnie w literaturze rosyjskiej XIX wieku pod wpływem pojawienia się opowiadania „Szynel” autorstwa Mikołaja Gogola. Główne cechy takich postaci to: lęk przed otaczającą rzeczywistością, ubóstwo (oprócz materialnego nierzadko i intelektualne), wyobcowanie, poczucie wyrządzonej krzywdy oraz niska pozycja społeczna, fabułę utworu zazwyczaj stanowi natomiast historia nieszczęścia lub porażki głównego bohatera. Analizie poddane zostały dwa utwory Mikołaja Gogola: „Nos” i „Szynel” oraz wydane pół wieku później opowiadania „Śmierć urzędnika” i „Człowiek w futerale” Antoniego Czechowa. Na ich przykładzie doskonale widać, jak odmienne i zróżnicowane są postaci mogące być sklasyfikowane jako „mali ludzie” , a także jaką ewolucję przeszedł ten wątek na przestrzeni kilku dziesięcioleci. O ile bowiem z początku bohater taki uznawany był przez krytykę głównie za ofiarę niesprawiedliwego społecznego porządku, będącego, według wielu, rezultatem licznych reform Piotra I, Czechow w swoich dziełach doskonale pokazał iż nierzadko to właśnie „mali ludzie” stali na straży tegoż systemu, będąc nie tylko jego ofiarami, ale i głównym fundamentem.

The aim of the thesis is to show different ways of presenting “the little man” – a character which was widespread in Russian literature of nineteenth century mainly after appearing a Nikolai Gogol’s short story titled “The overcoat”. Main features of such personages was: living in a constant fear, indigence, social isolation and very low social standing and a culmination point in a plot was always a big misery or a harm made to a main character. The author of the thesis examines Nikolai Gogol’s stories: “The Nose” and “The overcoat” and, written fifty years later, “The death of a Government Clerk” and “The Man in A Case” of Anton Chekhov to show, basing on the analysis, how varied are literature characters described as “little man” as well as how big evolution the theme was subjected over the years. At the beginning, the character was found only as a victim of an unfair social hierarchy, though, Chekhov in his works perfectly showed that such people was often not only not victims, but very often the foundations and main defenders of social system they lived in.