Handbooks of the Polish language for Czech students. A comparative analysis contrasted with needs of learners of Polish in the Czech Republic. V Polsku se mluví komickým šišlavým jazykem...

Within the last two decades there have been published three handbooks for learners of Polish addressed to Czech students:• Czy Czechów jest trzech? Učebnice polského jazyka pro Čechy by KateřinaPösingerova and Anna Seretny, published in Kraków in 1992;• Mówię po polsku. Učebnice polštiny by Zofia Tarajło-Lipowska, published by Wiedza Powszechna in 1994;• Polština (nejen) pro samouky by Marzena Kowalska, published in 2010 by the Czech printing house LEDA.Teaching Polish as a second language in the Czech Republic is still based on either universal handbooks or the teacher’s own materials which does not meet the Czech student’s expectations.At he beginning of my work I presented how Polish is taught in the Czech Republic and pointed to characteristic features of teaching Polish to Slavs. I also listed advantages and disadvantages connected with using handbooks for students speaking a specific native language.In the first chapter I presented the general concept of the analyzed materials and showed the structure of lessons suggested by their authors. Although both the authors and publishers declare communicative approach with elements of contrastive grammar only the Kraków handbook contains a sufficient number of communication exercises. In particular the handbook by Marzena Kowalska does not deliver what it promises – opinions of T.Tichomirowa, the author of a Russian adaptation of a general handbook for learners of Polish, were used here to show questionable results of adapting the handbook Język polski w 4 tygodnie for Czech students’needs. The remaining part of my work focuses on choosing the criteria useful for analyzing the handbooks so that they could be used in the analytic-comparative part. There I made use of determinants suggested by A.Łuczak-Łomża and E.Matera-Debanene in Zanim wybierzesz podręcznik which made me conclude that in none of the handbooks the four language skills are developed in a conscious, progressive and fluent way. The handbook by Kowalska is best suited to students learning by themselves. None of the analyzed books makes proper use of visual materials or original texts. The fact that the first two handbooks are hardly available makes the book by the LEDA printing house the most popular of the three.The criteria employed by P.Gębala in his article Generacja PLUS allow to show the degree of compatibility of the handbooks with the guidelines of ESOKJ, the certification system and postulates put forward on the basis of the latest research concerning cultural education. The analysis of the handbooks allows us to conclude that the book by M.Kowalska was written according to the intentional-notional and thematic catalogue devised by Martyniuk. The earlier published handbooks should be adapted to the requirements of ESOKJ. The analyzed materials are seriously short of pronunciation and intonation rules.Word-forming possibilities of Czechs pertaining to language similarities were not taken advantage of. A lack of opportunity for inductive learning, however, seems to be the greatest fault. The handbooks do not contain evaluation tests, do not develop the learner’s autonomy nor suggest any strategy of learning. The handbooks written with Czech students in mind should contain elements of intercultural learning and be enriched with the latest information concerning European Union.Proposals put forward by B.Ostromecka-Fraczak turned out to be specially useful and should be included in didactic contrastive grammar books and handbooks for learners of Polish as a foreign language focusing on primary Slavic languages. Therefore I conducted my analysis of the handbooks using the above-mentioned criteria and enriching it with conclusions concerning Czech students’ interfering mistakes.In my summing-up there is a list of guidelines that should be taken into account by the author of the future handbook of Polish for Czech students.

W ciągu ostatnich dwudziestu lat powstały trzy podręczniki do języka polskiegonakierowane na czeskiego odbiorcę:• Czy Czechów jest trzech? Učebnice polského jazyka pro Čechy Kateřiny Pösingerovej i Anny Seretny, wydany w 1992 roku w Krakowie;• Mówię po polsku. Učebnice polštiny Zofii Tarajło-Lipowskiej, wydany przezwydawnictwo „Wiedza Powszechna” w 1994 roku;• Polština (nejen) pro samouky Marzeny Kowalskiej, który ukazał się w 2010 roku nakładem czeskiego wydawnictwa LEDA.Lektoraty języka polskiego nadal prowadzone są w Czechach głównie w oparciu o podręczniki uniwersalne lub o materiały własne lektora, co świadczyć o niedostosowaniu dostępnych podręczników do oczekiwań czeskiego odbiorcy.Na początku pracy przedstawiłam realia nauczania języka polskiego w Czechach, następnie wskazałam na specyfikę nauczania języka polskiego Słowian i wymieniłam korzyści i niedostatki związane z użytkowaniem podręczników skierowanych do odbiorcy posługującego się konkretnym językiem rodzimym.W pierwszym rozdziale pracy przedstawiłam koncepcję ogólną analizowanych materiałów i zaprezentowałam budowę proponowanych przez ich autorów jednostek lekcyjnych. Mimo iż autorzy i wydawcy deklarują stosowanie podejścia komunikacyjnego z elementami gramatyki kontrastywnej, jedynie podręcznik krakowski zawiera niepomijalną liczbę ćwiczeń służących komunikacji. Szczególnie zawartość podręcznika M. Kowalskiej mija się z deklarowaną – refleksje T. Tichomirowej, autorki rosyjskiej adaptacji ogólnego podręcznika do języka polskiego posłużyły wykazaniu jak wątpliwy zakres miały zabiegi służące przystosowaniu podręcznika Język polski w 4 tygodnie do potrzeb odbiorcy czeskiego.Kolejną część tekstu poświęciłam wyjaśnieniu doboru kryteriów przydatnych przy analizie podręczników, by następnie zastosować je w części analityczno-komparatystycznej. Wykorzystałam w niej najpierw wyznaczniki wskazane przez A. Łuczak-Łomżę i E. Meterę-Debanene w pracy Zanim wybierzesz podręcznik, które doprowadziły mnie do stwierdzenia, iż w żadnym z podręczników cztery sprawności językowe nie są rozwijane w progresywny i płynny sposób. Podręcznik Kowalskiej jest najlepiej dostosowany do potrzeb odbiorcy uczącego się samodzielnie. Żadna z analizowanych publikacji nie wykorzystuje odpowiednio materiałów wizualnych ani tekstów autentycznych. Słaba dostępność dwu pierwszych podręczników sprawia, iż najpopularniejsza staje się książka wydawnictwa LEDA.Kryteria stosowane przez P. Gębala w artykule Generacja PLUS pozwoliły określić stopień dostosowania podręczników do wytycznych ESOKJ, systemu certyfikacji oraz postulatów powstałych na gruncie badań dotyczących kształcenia kulturowego. Analiza podręczników pozwala stwierdzić, że książka M. Kowalskiej pisana była ze znajomością katalogu intencjonalno-pojęciowego i tematycznego opracowanego przez Martyniuka. Wydane wcześniej podręczniki powinny zostać dostosowane do wymagań ESOKJ. Analizowane materiały wykazują zaniedbania w kwestii przedstawiania zasad wymowy i intonacji. Wynikające z biskości językowej możliwości słowotwórcze Czechów również nie zostały wykorzystane. Największym błędem wydaje się jednak odbieranie Czechom pola do działań indukcyjnych. Podręczniki nie zawierają testów służących ewaluacji, nie służą rozwijaniu autonomii uczących się oraz nie proponują strategii uczenia się. Podręczniki dla Czechów powinny zawierać elementy nauczania międzykulturowego i zostać wzbogacone o najnowsze realia związane z UE.Istotne okazały się wskazane przez B. Ostromęcką-Frączak zagadnienia, które powinny znaleźć się w dydaktycznych gramatykach kontrastywnych i podręcznikach do nauki języka polskiego jako obcego nakierowanych na języki prymarne Słowian. Przeprowadziłam analizę podręczników za pomocą wspomnianych kryteriów, wzbogacając ją o wnioski z prac poświęconych błędom interferencyjnym Czechów.W podsumowaniu pracy umieściłam listę wskazań, które powinien mieć na uwadze autor przyszłego podręcznika do języka polskiego dla Czechów.