Metaphor of the Monkey. About the Nature of Man ‘Downgraded’ on the Base of "Postal Variations" of Kazimierz Brandys and of "Adventures" of Witold Gombrowicz

At my work a problem of the biological-cultural dualism of the human nature is the main problem I consider. I treat the motive for the monkey as the metaphor of the man deprived of the humanity. I am describing him as the ‘downgraded’ man. I am using this motive for conducting philosophical reflection over the human nature. I am focusing, as I said, especially on reflection over the nature of man "downgraded" (i.e. reduced to the animal nature of the monkey), with analysis backed up of causes and effects of the brutalization. I believe that loss of the humanity is regarding both victims, and their persecutors, what linguistically to express it is possible in categories of happening in-human / inhuman. Implementing the category of border experience I am showing that the negativeness included in very structure of reality is an essence of such experience.Working also on the thesis of Desmond Morris about the animal nature of the "naked monkey" (a man) I am trying in the possibly objective way to seek the own answer to a question what is nature of the man.At my work I am pondering problems of the relation between the nature and the culture, border humanities, problem of the tension between it what human and inhuman, problem of the degeneration and the evil hidden in the humanity.

W mojej pracy na podstawie powieści Kazimierza Brandysa Wariacje pocztowe i noweli Witolda Gombrowicza Przygody pokazuję funkcjonowanie motywu małpy w polskiej literaturze współczesnej, zarówno w wymiarze historycznoliterackim, jak i antropologiczno-filozoficznym, nawiązując przy tym do wybranych dzieł literatury polskiej i powszechnej. Filologiczna analiza i interpretacja wymienionych utworów nie stanowi jednak głównego celu pracy, ale zgodnie z założeniem odsłania warstwę filozoficzną analizowanych tekstów – wydobywa na jaw postawione w nich pytania i problemy. Taka metoda analizy ukazuje tym samym, że literatura może stanowić bezcenne źródło inspiracji do refleksji o charakterze filozoficznym. Głównym zagadnieniem poruszanym w mojej pracy jest problem dualizmu biologiczno-kulturowego natury ludzkiej. Posługując się metodą hermeneutyczną, wykorzystuję motyw małpy w literaturze (traktowany jako metafora człowieka wyzbywającego się człowieczeństwa) do przeprowadzenia ogólniejszej, filozoficznej refleksji nad istotą człowieka. Skupiam się przy tym na rozważaniach o naturze człowieka „zdegradowanego” (tj. zredukowanego do poziomu małpy), popartych analizą przyczyn oraz skutków zezwierzęcenia, oraz na ukazaniu motywów kierujących ciemiężycielami i konsekwencji ich działań: utraty człowieczeństwa przez ofiary, życia na wzór egzystencji małpy. Moim rozważaniom towarzyszy przekonanie, że tak naprawdę degradacja dokonuje się podwójnie: utrata człowieczeństwa dotyczy zarówno ofiar, jak i ich prześladowców, co językowo można wyrazić w kategoriach stania się nie-ludzkim / nieludzkim. Wprowadzając kategorię doświadczenia granicznego wykazuję, że negatywność zawarta w samej strukturze rzeczywistości stanowi istotę takich doświadczeń.Z drugiej strony, biorąc na warsztat tezę Morrisa o zwierzęcej naturze „nagiej małpy” (czyli człowieka) staram się w sposób możliwie obiektywny poszukiwać własnej odpowiedzi na pytanie, co jest istotą człowieka. Podążając tą drogą, poszukuję zarówno argumentów na rzecz tezy autora Nagiej małpy, jak i – tam gdzie wydaje się to zasadne – staram się polemizować z nią, próbując wypracować własne stanowisko. Do kluczowych wątków i zagadnień poruszanych w mojej pracy należą: w perspektywie ogólnej – problem relacji między naturą (biologicznością) i kulturą, widziany oczami klasyków współczesnej antropologii filozoficznej, a w perspektywie szczegółowej: zagadnienie podstaw i granic człowieczeństwa, problem napięcia między tym, co ludzkie i nie-ludzkie / nieludzkie, problem wynaturzenia i zła czającego się pod maską humanitas.