Konflikt centrum – peryferie, czyli antagonizm między birmańską większością a nie-birmańskimi mniejszościami, jest najważniejszym problemem współczesnej Birmy, zaś jego rozwiązanie pozostaje głównym wyzwaniem stojącym przed tym zmieniającym się krajem. Osiągnięcie pojednania narodowego – po latach walk i w warunkach wciąż tlącej się wojny domowej – będzie niezwykle trudne, lecz nie jest niemożliwe.Najważniejszą tezą tej pracy jest założenie, iż konflikt centrum-peryferie jest najważniejszym problemem politycznym, kulturowym i społecznym współczesnej Birmy. To on powoduje niestabilność społeczną, nieproporcjonalny wzrost znaczenia armii, różne plagi społeczne typu narkobiznes i wiążącą się z nim korupcję życia gospodarczego. Jest to również, a może przede wszystkim, problem polityczny, a jego złożoność sprawia, iż pod względem skomplikowania można przyrównać Birmę do azjatyckiego odpowiednika Bałkan, z tą różnicą, że narodów jest znacznie więcej, konflikty trwają dłużej i mogą doprowadzić do jeszcze bardziej krwawego zakończenie. Stąd też ten „birmański kocioł” albo „węzeł gordyjski” musi zostać rozwiązany, gdyż brak takowego może przekreślić nie tylko rozwój Birmy i jej szansę na wyrwanie się z izolacji, ale w ogóle może doprowadzić do rozpadu Birmy i widma bałkanizacji tego regionu świata. Niestety rozwiązanie konfliktu centrum-peryferie nie jest proste, ani łatwe i niniejsza praca to ukazuje.Do tej pory dominowała polityka siły, wsparta specyficzną ideologią. Lansowany przez birmańską juntę projekt ideologiczny miał na celu odbudowę dumy narodowej oraz ochronę tożsamości kulturowej. Kluczowe jest w nim odwołanie się do przeszłości i imitacja modelu władzy dawnych królów birmańskich, co ma budzić dumę narodową na bazie etnocentryzmu birmańskiego, a także symbolizować i legitymizować władzę absolutną junty. Nowa stolica kraju, Naypyidaw, była tego najlepszą egzemplifikacją . Junta uważa, że jedyną drogą dla Birmy jest centralizacja i wzmocnienie roli wojska. Armia uważa się za jedynego gwaranta porządku i stabilności kraju. W oczach junty jakikolwiek podział władzy doprowadzi do upadku znaczenia armii, a co za tym idzie – rozpadu Unii. W ujęciu wojskowych „bezpieczeństwo państwa, reżimu i wojska są scalone. Zagrożenie jednej instytucji jest zagrożeniem wszystkich” . Dla wojskowych silna armia równa się silna Birma. Junta traktuje wszystkie mniejszości z podejrzliwością i pogardą są one „ekonomicznie marginalizowane, a ich społeczne, kulturowe i religijne prawa – tłumione” . W Birmie mamy do czynienia z jawną dyskryminacją nie-birmańskich mieszkańców kraju, gdzie każdy sprzeciw jest automatycznie uznawany za bunt. Armia uważa mniejszości za gorsze od Birmańczyków, tak socjalnie, jak i kulturowo, i opiera swą wizję państwa na etnocentryzmie birmańskim (albo raczej wielkobirmańskim szowinizmie), czego efektem jest asymilacja mniejszości (czyniona zazwyczaj siłą), czyli „birmanizacja” . Podstawowym celem junty jest rozmycie mniejszości etnicznych w kulturze birmańskiej, a tym samym wzmocnienie państwa. Jednocześnie jednak same mniejszości również nie są bez winy. Nadmierne aspiracje (m.in. Karenów czy Szanów) uniemożliwiły kompromis z częścią sceny politycznej Birmy: potem na porozumienie było już za późno. Wiele z ugrupowań mniejszości nie zna innej rzeczywistości niż wojna, a sama ich walka często się zdegenerowała na skutek handlu narkotykami. Wreszcie: często ich postulaty są abstrakcyjne, nierealne i otwarcie do przyjęcie: grożą bałkanizacją Birmy, a w antynomii autorytaryzm i zamordyzm junty lub anarchia i wojna domowa, mimo wszystko to pierwsze jest mniejszym złem.Po obu stronach (junta, Birmańczycy kontra mniejszości) nagromadziło się wiele konfliktów, sporów, uprzedzeń i waśni. Konflikt centrum-peryferie ma swoją genezę i przyczyny. By go zrozumieć, należy je wpierw poznać. Korzystając z narzędzi dostępnych badaniom naukowym, postarałem się przedstawić ten konflikt możliwie obiektywnie.
Burma is being inhabited by roughly 129 nationalities, it’s a real melting pot of nationalities. In 60 million population, the Burmese, or Bamar/Burman consist of roughly 68%, the rest are ethnic minorities: Shan (8-10%), Karens (ok. 7%), Arakanese (3,5 %), Mons (2%), Kachins (1,5 %), Karenni (0,75 %). Many of them tried in vain to secede from Union of Burma, as a consequence Burma remains the place of the longest running armed conflict in the world and for long has had “the unenviable reputation of having the largest number of ethnic insurgencies together with one of the longest-running communist insurgencies of any country in the world”. The ruling junta treats all the minorities with suspicion and disdain. According to Martin Smith, the ruling military regime regards the ethnic nationalist groups with intense suspicion because of their lack of unity and their refusal to submit Burmese authority in the pas. Ethnic groups are economically marginalized while their social, cultural, and religious rights are suppressed. In Burma we have an open discrimination of non-Burman citizens in a country where every protest is being considered a mutiny: “the military junta believes that the minorities are inherently inferior (culturally/socially) and would split from Burman authority if given the chance. Military leaders have perceived ethnic political struggle as a symbol of rebellion and disunity which must be suppressed by military force alone. In the army’s eyes, the minorities are considered to be on the geographic, social, and power periphery of Myanmar: the Burman population becomes the center – at that center is a core, which is military . So this vision is based on Burman ethnocentrism (or even chauvinism) that leads to attempts of forced assimilation the process of Burmanization. This was the picture of the country up to 2011. Since August that year, however, Myanmar has witnessed liberalization of the press, the re¬lease of political prisoners and the initiation of a political dialogue between the regime on the one hand and the opposition and ethnic groups on the other. Another challenge is the complex question of national reconciliation. By February 2012 initial peace agreements had been reached with most of the armed ethnic groups that have been fighting for more autonomy for more than half a centu¬ry. These ceasefire agreements signal a significant break with the failed ethnic policies of the past. However, decades of civil war and human rights violations have created deep mistrust between the ethnic groups and the military. Consequently, it is possible that without a clear roadmap for po¬litical negotiations and reforms, the current peace initiative will fail and will end in renewed fight¬ing. The president envisions the completion of the initial ceasefire agreements, followed by po¬litical talks at the national level and the discussion of key issues in parliament. The third stage of his plan envisions a new national conference, which is something many ethnic politicians have been calling for. This last stage, which could lead to a new framework for center–regional relations and true federalism, has the potential to draw opposi¬tion from the hard-liner elements in the military and could trigger a coup on their part. Federalism, however, is not the only option for Burma. As Thant Myint-U summarized, “analysts of Burma have long wondered how peace might finally come to Burma. Will it be a victory for the Burmese army? Or a victory for its ethnic insurgents foes? But what if neither happens, at least not for decades more, and instead a dozen new shopping malls, tourist attractions, amusement parks and a flood o Chinese and Western tourists transforms all of Burma? Not a formal peace but a changed way of life”. We believe, that is the most likely scenario of solving the core-periphery problem in Burma.
