Mediation and other procedural instruments realizing the idea of restorative justice in Polish criminal procedure

Przedmiotem pierwszego rozdziału pracy jest poszukiwanie źródeł nurtu sprawiedliwości naprawczej. Krótki rys historyczny dotyczący przemian w ramach filozofii odpowiedzialności karnej pozwala uchwycić podstawowe różnice między dotychczasowym spojrzeniem, a nowymi propozycjami. Jako główne kolebki nowej koncepcji wskazano wiktymologię, dzięki której dostrzeżone zostały potrzeby ofiar przestępstw oraz abolicjonizm karny, który postrzega przestępstwo w kategoriach konfliktu i neguje słuszność i powinność moralną wymierzania kary. Główne założenia sprawiedliwości naprawczej oraz podstawowe modele procedur ją realizujących zostały przedstawione w rozdziale drugim. Tu znalazły się również rozważania na temat miejsca sprawiedliwości naprawczej w ramach polityki karnej, jej stosunku do sprawiedliwości retrybutywnej i możliwości komplementarnego współistnienia z nią. Centralne miejsce w pracy zajmuje charakterystyka mediacji karnej, która jest głównym instrumentem realizacji postulatów sprawiedliwości naprawczej przewidzianym przez polskiego ustawodawcę. Rozważania obejmują analizę i porównanie regulacji dotyczących mediacji karnych zawartych w aktach międzynarodowych, pierwszych polskich regulacjach dotyczących mediacji wprowadzonych wraz z nowym Kodeksem z 1997 roku oraz obecnie obowiązujących przepisów. Omówione zostały między innymi takie zagadnienia jak: kategorie spraw kierowanych do mediacji, wpływ wyników postępowania mediacyjnego na postępowanie karne, zwłaszcza na sytuację sprawcy przestępstwa oraz charakter prawny ugody mediacyjnej i gwarancje jakie z niej wynikają dla pokrzywdzonego przestępstwem. Ważne miejsce zajmuje także krytyka obowiązujących regulacji oraz analiza zgłaszanych przez praktyków jak i teoretyków mediacji propozycji zmian aktualnych przepisów. Ostatni rozdział koncentruje się wokół porozumień między pokrzywdzonym a oskarżonym dotyczących naprawienia szkody i zadośćuczynienia, które przewidziane są w związku z konsensualnymi sposobami zakończenia postępowania karnego, takimi jak skazanie bez rozprawy, dobrowolne poddanie się karze oraz z warunkowym umorzeniem postępowania karnego.

The subject of the first chapter of the thesis is seeking sources of restorative justice movement. A short historical sketch concerning transformations of the philosophy of criminal liability allows us to capture essential differences between previous takes on the issue and new propositions. Victimology is pointed to as the main cradle of the new conception, as it recognises the needs of victims of crimes as well as penal abolitionism that perceives crime in terms of conflict, negates moral obligation and soundness of awarding penalty. The main presuppositions of restorative justice and basic models of procedures that realize that idea are presented in chapter two. The chapter also contains reflections on the place of restorative justice within penal policy; on the relationship between restorative justice and retributive justice; as well as on the possibility of complementary coexistence between both of them. A central place in the thesis is occupied by characterisation of penal mediation, which is the main instrument for implementing the postulates of restorative justice provided for by the Polish enactor. Considerations cover the analysis and comparison of regulations on penal mediation included in international law, the first Polish regulations on mediation introduced by the new Code of 1997 and the current law. Discussed issues include, inter alia: the categories of cases addressed to the mediation; the impact of the results of the mediation proceedings, in particular on the situation of the offender as well as the legal nature of mediated agreements and guarantees that derive from it to the victim of a crime. An important part of the work is devoted to criticism of the existing regulations and the analysis of proposed changes to the existing legislation submitted by practitioners and theorists. The last chapter focuses on the agreements between the victim and the perpetrator concerning compensation for the damage and satisfaction that are provided for in conjunction with consensual methods to terminate criminal proceedings, such as conviction without conducting a trial, voluntary submission to the penalty, as well as conditional discontinuance of criminal proceedings.