,,Walory turystyczne Twierdzy Kraków oraz możliwości ich zagospodarowania .

Tourist Values of the Cracow Fortress and Their Possibile UseThe author Has dealt with the problem of the tourist use of the Cracow Fortress – a huge complex of Austrian fortifications butli In the 2 nd halfo f the 19th c. These are interesting military monuments, well preserved.The Fortress was localized in Cracow in order to protect Austro-Russian border from north-east – like the second Przemyśl fortress, 200 km eastward. To 1914 (a year of the last World War outburst) a triple ring of fortification was completed, consisted of some 50 forts, and a military personnel, number was over 40 000. These fortifications repelled Russian attack in autumn, 1914. in the next war they were hardly used and most of this system is visible in urban landscape, being one of Cracow tourist attractions.Bulders of the Fortress have used perfectly natural defence conditione – mostly those of the relief and the river network. Trees camouflaging military installations and buildings have grown and nowadays form a frame for these objects. Some fortified hills are best view-pints., Situated 10-15 km from the city-centre, all those fortifications are accessible for visitors.A basic author’s task was to analyse actual ude of these old objects od 35 existing forts, only 11 were used in 2013. their functions were usually culture (i.e. museums) and tourism (hotels, restaurants), there were also: equitation clubs, the Jagiellonian University Astronomical Observatory, stores, etc. Earlier (i.e. in 1991) a share of used forts was higher, although their functions were not always proper (i.e. the industrial one). Many old objects are abandoned since decades, robbed and degraded. But,, in the author’s opinion, even those attractive for tourists, and implantation of new functions can be difficult, because they should be tuned to the old architecture and enforced protection rules. Actually for many objects of the Fortress new functions are proposed – sometime unrealistic and unproper. Neverthelles, the Cracow Fortress tourist potential is, no doubt, considerable and should be used in the best way possible.

Przedmiotem pracy był problem turystycznego zagospodarowania Twierdzy Kraków – zespołu austriackich fortyfikacji z 2. połowy XIX w., cennego zespołu zabytków o funkcji, stosunkowo dobrze zachowanego. Twierdzę tę wybudowano celem obrony Austro-Węgier od płn.-wschodu przed spodziewanym atakiem Rosji – podobnie jak twierdzę w Przemyślu – 200 km na wschód. Po 1914 r. powstał potrójny pierścień budowli obronnych, w tym ponad 50 fortów, obsadzonych przez 40-tysięczną załogę. Fortyfikacje te odparły ataki wojsk rosyjskich jesienią 1914 r. W następnej wojnie nie odegrały już prawie żadnej roli i w większości dotrwały do początków XXI w., stając się jedną z głównych atrakcji turystycznych Krakowa.W lokalizacji poszczególnych elementów Twierdzy zwraca uwagę doskonałe wykorzystanie naturalnych warunków obronnych – zwłaszcza rzeźby terenu i układu sieci rzecznej (doliny Wisły i jej dopływów). Maskująca instalacje wojskowe zieleń tworzy dziś efektowną oprawę dla starych budowli. Niektóre ufortyfikowane wzgórza stanowią doskonałe punkty widokowe na Kraków i okolice. Ze względu na położenie w promieniu kilkunastu km od centrum miasta, omawiane fortyfikacje są łatwo dostępne.Głównym zadaniem autorki było zbadanie zagospodarowania tych ponad stuletnich obiektów. Z 35 istniejących jeszcze fortów, tylko 11 było w roku 2013 wykorzystywanych – najczęściej na cele kulturalne (np. muzea), turystyczne (hotele i restauracje) i inne (stadniny i kluby jazdy konnej, obserwatorium astronomiczne, magazyny). Dawniej (jeszcze w 1991 r.) odsetek zagospodarowanych fortów był wyższy, choć nie zawsze były to odpowiednie funkcje dla tych starych budowli (np. przemysł). Jednak wiele tych obiektów już od kilkudziesięciu lat jest opuszczonych, więc niszczeją one i bywają obrabowywane. Autorka podkreśla, że nawet niewykorzystane forty (w tym zrujnowane) są atrakcyjne dla turystów, a wprowadzenie nowej funkcji bywa trudne, bo musi być zgodnie z charakterem takiej budowli i wytycznymi konserwatorskimi. Obecnie dla wielu tych obiektów pojawiły się plany nowego zagospodarowania – nie zawsze realne i odpowiednie.Wartość potencjału turystycznego Twierdzy Kraków nie ulega kwestii i powinna być w należyty sposób wykorzystania