" Liber de die natali "gramatyka Censorynusa. Historyczność i pojęcie kategorii czasu w traktacie.

Oprócz wciąż czytanych, omawianych w szkole i podziwianych arcydzieł literatury, starożytność pozostawiła nam wiele pism pomniejszych, które ze względu na swoją elitarność, erudycyjność, a czasem zwyczajnie trudny język, jakim były pisane, znajdowały się w kręgu zainteresowań tylko wszechstronnie wykształconych humanistów i uczonych. Takim dziełem jest traktat III–wiecznego gramatyka Censorynusa „O dniu urodzin” (De die natali), niezwykły prezent urodzinowy uczonego dedykowany jego przyjacielowi Kwintusowi Cerelliuszowi. Utwór Censorynusa nie był nigdy w Polsce przedmiotem osobnych studiów, na Zachodzie dopiero w ostatnich latach zaczął zyskiwać popularność, ale wciąż nie jest to autor powszechnie znany, czytany i opracowywany. Po nakreśleniu tła historycznego utworu, w kolejnych rozdziałach postaram się pokrótce omówić jego strukturę i cel napisania, zidentyfikować osobę jego autora i nadawcy, odpowiedzieć na pytanie jak bardzo ów autor był zależny od swoich źródeł i czy w ogóle był twórcą oryginalnym. Pełniejszemu zrozumieniu tych zagadnień służyć będą rozdziały, w których będę poszukiwał odpowiedzi na pytania, jak Censorynus postrzega czas i jego upływ, jaką funkcję pełni on w jego dziele, jak została przez niego potraktowana historia oraz historyczność człowieka i wreszcie jaki wpływ na postrzeganie przez niego historii ma mit. W kolejnych akapitach omówię recepcję dzieła De die natali, jego tradycję rękopiśmienną i wydawniczą. Rozdziałem ostatnim będą uwagi edytorskie do pierwszego przekładu Censorynusa na język polski, który stanowi aneks do niniejszej pracy. W aneksie znajdzie się również oryginalny tekst łaciński, indeks autorów cytowanych i wzmiankowanych w traktacie gramatyka oraz tabele przedstawiające chronologię Świąt Stulecia obchodzonych w Rzymie.

In addition to still read, discussed in school and admired masterpieces of literature, antiquity has left us with many minor writings, which, because of its select, erudite, and sometimes just difficult language they were written, there were only of interest to a broad educated scholars.Such was a tractate of the third century grammarian Censorinus "The Birthday Book" (De die natali), unusual birthday gift scholar dedicated to his friend Quintus Caerellius. Censorinus dissertation was never the subject of exact studies in Poland. Even in the West only in recent years began to gain popularity. Nevertheless, the grammarian still isn’t a well-known, read and discussed author. After outlining the historical background of the work, in the following sections of my thesis I will try to briefly discuss its structure and purpose, to identify the person of its author and recipient, then to answer the question that how much the author was dependent on his sources and whether was he original at all.Understanding of these issues will serve the chapters in which I will be looking for answers to questions like CensorInus perception of time, its passing, what is the function it plays in his work, how he treats human history and historicity, and finally how much influence on the perception of history has a myth. The following paragraphs will discuss the reception of the Birthday Book and its manuscript and publishing tradition. The last chapter will be editorial comments on the Censorinus first translation into Polish, which is an annex to this thesis. The annex will also include the original Latin text, index of authors cited and mentioned in the tractate and tables showing the chronology of Secular Games celebrated in Rome.