Cmentarze żydowskie w Polsce. Problem konserwacji, ekspozycji i odbioru społecznego.

Jewish culture often is a difficult and even controversial subject in Poland. In my work I focused on some fragment of it – cemeteries that became a part of our heritage. I began the considerations about this topic by quoting a short history of the Jews in the Polish lands, establishing what is Judaism and the cemetery in the general understanding. Then I wrote about the culture of death, because it is the reason of being the cemeteries. In the next chapter I focused on the creation that is the cemetery: its nomenclature, position, a fence, an organization of space and the differences between him and us well-known Christian cemetery. Then I concentrated on a tombstone. I described the evolution of its forms, and each of them - the tombstone, an ohel, a sarcophagus and occurring on them inscriptions and decorations. A very important issue is also the position that the Jewish cemeteries take place in Polish legislation and how it was changing over the years. The next point is state of research of cemeteries which shows that there is no total elaboration of this issue. There are only a few monographs of cemeteries in literature and some single articles about different theme than stocktaking. The last but one point of my work are problems of conservation. First of all, I wanted to pay attention to the conflict in the line of Judaism – conservation’s tasks that stand in opposition to each other. The last chapter is a reflection on the perception of cemeteries by the society, their opportunities and risks.

Kultura żydowska to w Polsce temat często trudny, a nawet kontrowersyjny. W swojej pracy zajęłam się jej wycinkiem – cmentarzami, które stały się częścią naszego dziedzictwa. Rozważania na ten temat zaczęłam od przytoczenia krótkiej historii Żydów na ziemiach polskich, określenia, czym jest judaizm oraz cmentarz w ogólnym rozumienia. Następnie przybliżyłam zagadnienie kultury śmierci, ponieważ to z niej niejako wypływa fakt istnienia cmentarzy. W kolejnym rozdziale skupiłam się już na samym tworze, jakim jest kirkut: jego nazewnictwie, położeniu, ogrodzeniu, organizacji przestrzeni oraz różnicach pomiędzy nim a znanym nam powszechnie cmentarzem chrześcijańskim. Następnie skoncentrowałam się na nagrobku. Opisałam ewolucję jego form oraz poszczególne z nich – macewę, ohel, sarkofag, występujące na nich inskrypcje oraz zdobienia. Bardzo istotnym zagadnieniem jest również miejsce, jakie cmentarze żydowskie zajmują w prawodawstwie polskim obecnie i jak to się zmieniało na przestrzeni lat. Kolejnym punktem pracy jest stan badań cmentarzy, który pokazuje, że brak jest sumarycznego opracowania tego zagadnienia. W literaturze istnieją jedynie nieliczne monografie cmentarzy i pojedyncze artykuły o tematyce innej niż inwentaryzacyjna. Przedostatnim punktem mojej pracy są problemy konserwatorskie. Przede wszystkim chciałam zwrócić uwagę na konflikt na linii: judaizm – zadania konserwatorów, które stoją w opozycji względem siebie. Ostatni rozdział to refleksje na temat postrzegania cmentarzy przez społeczeństwo, o ich szansach i zagrożeniach.