Patient`s autonomy and some contemporary forms of limiting it

The paper presents a synthetic reflection on one of the key issues in contemporary bioethics: patient autonomy and its respect; also autonomy constraints which arose in contact between individual freedom and interests of society. Traditional justification of patient-physician paternalistic attitude paradigm, obvious to a point, is questioned. Contemporary social changes, the primacy of the freedom ideal and human rights grounded in utilitarianism and Kantian deontology have brought a new concept of a person and changed references to it. Order to respect the dignity, the right to self-determination and autonomous decision-making has become a guiding principle of medical ethics. Components of this principle is introduced: the requirement for informed consent for medical intervention, the right to reliable information. Moreover, the thesis contains a discussion of the issue of patient's ability to make autonomous decisions. The final chapter shows contemporary restrictions on the autonomy of individuals with regard to their health behaviors in the name of the utilitarian social welfare rules.

Praca przedstawia syntetyczną refleksją nad jedną z kluczowych kwestii we współczesnej bioetyce: autonomią pacjenta i jej poszanowaniem oraz ograniczeniami autonomii jednostek rodzącymi się w zetknięciu jednostkowych wolności z interesem społeczeństwa. Oczywisty do pewnego momentu paradygmat paternalistycznego stosunku lekarza do pacjenta i tradycyjne jego uzasadnienia zostały zakwestionowane. Współczesne przemiany społeczne, prymat ideału wolności i praw człowieka wywiedziony z utylitaryzmu i Kantowskiej deontologii pociągnęły za sobą nową koncepcję osoby i zmianę norm odniesienia do niej. Nakaz poszanowania godności, jej prawa do samostanowienia i podejmowania autonomicznych decyzji stał się naczelną zasadą etyki medycznej. Przedstawiono elementy tej zasady: wymóg świadomej zgody pacjenta na określoną interwencję medyczną, jego prawo do rzetelnej informacji oraz omówiono kwestię zdolności pacjenta do podjęcia autonomicznej decyzji. Ostatni rozdział jest spojrzeniem na współczesne ograniczenia nakładane na autonomię jednostek w zakresie ich zachowań zdrowotnych w imię utylitarystycznej zasady dobrostanu społeczeństwa.