„Kończyny, obrazy, krzyki” – spotkanie z Sylvią Plath w wierszu Berck-Plage i jego przekładzie

Przedmiotem badań zaprezentowanych w pracy jest literacki ewenement poezji Sylvii Plath. Autorka analizuje kształtowanie przez przekład literacki – a w tym wypadku poetycki – recepcji czytelniczej jednojęzycznych odbiorców i jego fundamentalne przełożenie na interpretację twórczości wybitnej amerykańskiej poetki nurtu konfesyjnego. Praca przedstawia interdyscyplinarne podejście łączące wiedzę językoznawczą z wiedzą na temat dzieła literackiego oraz tłem krytycznoliterackim. Podstawą do włączenia w analizę elementów obu dziedzin – literaturo- oraz językoznawstwa – było uznanie właściwej interpretacji oraz uwrażliwienia na język i kreowaną poprzez jego użycie rzeczywistość za nadrzędne wartości leżące u podstaw przekładu poetyckiego. Analiza stanowiąca trzon pracy obejmuje wiersz „Berck-Plage” z pośmiertnie wydanego tomu Plath, „Ariel”, wraz z jego polskim i niemieckim przekładem (dla wykazania istotnych przesunięć) i koncentruje się wokół rozwiązań językowych tłumaczy, które wpływają nie tylko na wymowę omawianego wiersza, ale również na odbiór poetyki Plath. Wyniki analizy wskazują na znaczące odejście polskiej tłumaczki od indywidualnej stylistyki poetki. Wskutek ingerencji w dosadność słownictwa i wysoką ekspresywność opisu nastąpiła eufemizacja tematyki wiersza dotyczącej kalectwa, rozkładu ludzkiego ciała i śmierci, a co za tym idzie – rozpoznawalny językowy dramatyzm ostatnich wierszy Plath został znacząca zredukowany. Działania tłumaczki przedstawione na tle nikłego zainteresowania tomem „Ariel” w Polsce zmieniają wymowę ostatnich wierszy Plath, kreując odmienny świat pozajęzykowy, co powoduje, że polski czytelnik poznaje ocenzurowany zapis intymnego obcowania Plath z życiem i śmiercią w jej poezji.

The subject of the study in the thesis is the literary phenomenon of Sylvia Plath’s poetry. The author analyses how literary translation – in this case, translation of poetry – shapes the reception of monolingual readers and its inherent influence on the interpretation of the works of this remarkable American confessional poet. The thesis presents an interdisciplinary approach combining linguistics with the knowledge of the literary work and literary criticism. The rationale behind drawing on these two disciplines – literary and linguistic studies – has been acknowledging the fact that proper interpretation and sensitivity to language and the reality it creates are the primary prerequisites in the translation of poetry.The analysis constituting the core of the thesis is based on the poem “Berck-Plage” from Plath’s posthumous collection of poems, “Ariel”, and its Polish and German translation (the latter used in order to pinpoint the most significant shifts in translation). It focuses on the decisions which affect not only the tone and meaning of the poem in question but also the critical reception of Plath’s poetic style. The results of the analysis demonstrate Polish translator’s serious departures from the original poetic diction. By means of intervening in the blunt vocabulary and highly expressive language of description, the subject of the poem – human deformity, decay of the body, and death – has been euphemised which largely reduced the recognisable dramatic quality of language in Plath’s last poems. The translator’s choices, whose analysis has been preceded by the discussion of hardly any critical response to the publication of “Ariel” in Poland, change the message of Plath’s last poems as they construct a different extra linguistic world. Hence, Polish readers are introduced with a censored record of Plath’s intimate relationship with life and death in her poetry.