W tonacji dokumentalnej. Problemy funkcjonowania dźwięku w przekazach niefikcjonalnych na przykładzie wybranych zjawisk polskiego filmu dokumentalnego

The wording of the soundtrack is often victim of its fleeting nature. No matter how much it develops its potential - his life is short. In memory of the viewer, especially rationally minded viewer of non-fictional movies, visual message is more reliable. However, this is not a rational attitude. The documentary traditionally subject to different criteria than other visual communications. His mission to bear witness to the truth of the situation rather than to be part of aesthetic and art. However the sound itself it may be a very useful tool for cognitive criticism. Even conventions of documentary, the sound often betrays propaganda in areas where transmission was designed to be as clear as possible.The issue of realism and the possibility to reproduce reality on film leads to the conclusion that the sound can be extremely useful tool for verification.The catalog of problems specific to the sound documentary should add an interesting relationship to music and authentic footage. In this connection, based on the greater autonomy of both parties, the music turns out to be much less possessive than omniscient and unequivocal voice-over narration. Its function is mostly positive - is to bring added value to the film.

Brzmienie ścieżki dźwiękowej filmu często pada ofiarą ulotności swej natury. Niezależnie od tego, jak bardzo rozwinie swój potencjał – jego żywot jest krótki. W pamięci widza, zwłaszcza racjonalnie usposobionego odbiorcy przekazów niefikcjonalnych, bardziej wiarygodny poznawczo jest komunikat wizualny. Jednak nie jest to racjonalna postawa. Film dokumentalny tradycyjnie podlega innym kryteriom niż pozostałe przekazy audiowizualne. Jego misja dawania świadectwa o prawdzie zorientowała sytuację odbiorczą na poszukiwanie raczej wartości poznawczych niż estetycznych. Prawdopodobnie dlatego też foniczny aspekt funkcjonowania filmu często umyka uwadze odbiorcy. Dźwięk jednak może okazać się bardzo pożytecznym narzędziem poznawczym. Jak wynika ze studium chociażby konwencji dokumentalnych, rola dźwięku często zdradza propagandowe szwy w miejscach, gdzie przekaz zaprojektowany miał być jako jednoznaczny. Z kolei zagadnienie realizmu i możliwości reprodukowania rzeczywistości na taśmie filmowej skłania do wniosków, że dźwięk może okazać się wyjątkowo pożytecznym narzędziem weryfikacji. Do katalogu problemów typowych dla brzmienia dokumentalizmu należy dopisać interesujący związek muzyki i autentycznego materiału filmowego. W tym związku, opartym na większej niezależności obu stron, muzyka okazuje się być o wiele mniej zaborcza niż wszechwiedzący i pozbawiony dwuznaczności komentarz. Jej funkcja jest najczęściej pozytywna – polega na wniesieniu do filmu wartości dodanej.