Changes of digressiveness in Polish epic poetry in the Enlightenment and Romanticism, based on chosen texts

The topic of this dissertation are the changes of digressiveness in Polish epic poetry in the Enlightenment and the Romantic age. The main aim of this dissertation is to analyse chosen texts in a way allowing to illustrate the nature of changes of metrical epic poetry, from mock-heroic poems to digressive poems. The texts analysed in this dissertation (Myszeida by Ignacy Krasicki, Sprzeczki by Jakub Jasiński, Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu and Beniowski by Juliusz Słowacki) belong to both these genres.This process was initiated by a mock-heroic poem from the Enlightenment era. The narrator, at the very beginning of Myszeida emphasizing his polemic stance towards the conventions of ancient epos and a traditional figure of rhapsodist, adds general reflections on the events in the poem to the main plot on the war between the animals. He also adds digressions, much more personal in tone, indicating elements more distant from the main plot.The evolution started by Ignacy Krasicki, Prince Bishop of Warmia, in his debut work and continued in later mock-heroic poems (Sprzeczki by Jasiński being a good example here), leads to a new genre – digressive poem that was formed in the Romantic age. This genre is characterized with moving the emphasis from the main character and the events connected with him to the narrator himself and to the actual process of artistic creation. Both poems by Juliusz Słowacki analysed in this dissertation have a narrator that (in accordance with the Romantic irony) seems to be completely independent, a sole holder of the rules of the text that is being created. Therefore, they are an example of the peak of subjectivity and digressiveness of the plot – and the final stage of evolution that is described in this dissertation.

Niniejsza praca została poświęcona problematyce przemian dygresyjności w polskiej poezji epickiej oświecenia i romantyzmu. Zasadniczym celem tej rozprawy jest analiza wybranych tekstów, przeprowadzona w taki sposób, aby jej wyniki obrazowały istotę ewolucji form epiki wierszowanej, wiodącą od poematu heroikomicznego do poematu dygresyjnego. Przedmiot badań stanowią utwory należące do obu wymienionych gatunków: Myszeida Ignacego Krasickiego, Sprzeczki Jakuba Jasińskiego oraz Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu i Beniowski Juliusza Słowackiego.Interesujący nas proces inicjuje pierwszy polski poemat heroikomiczny okresu oświecenia. Narrator, który już na samym początku Myszeidy podkreślił swój polemiczny stosunek wobec konwencji starożytnego eposu oraz tradycyjnej figury rapsoda, wplata w tok relacji o przebiegu wojny pomiędzy zwierzętami liczne refleksje uogólniające przedstawiane wydarzenia, a także dygresje – wypowiedzi znacznie bardziej osobiste, odznaczające się wzmożonym dystansem w stosunku do wątku fabularnego. Ewolucja zapoczątkowana przez debiutancki utwór Księcia Biskupa Warmińskiego, kontynuowana w późniejszych poematach heroikomicznych (co doskonale ilustrują Sprzeczki Jasińskiego), prowadzi do nowego modelu gatunkowego – ukształtowanego w dobie romantyzmu poematu dygresyjnego. Utwory należące do tego gatunku charakteryzują się manifestacyjnym przesunięciem akcentu z głównego bohatera i jego perypetii na postać samego narratora oraz dokonujący się aktualnie proces kreacji artystycznej. Oba analizowane poematy Juliusza Słowackiego, w których osoba mówiąca jawi się – zgodnie z duchem ironii romantycznej – jako całkowicie niezależny, jedyny dysponent reguł obowiązujących w tworzonym dziele, obrazują więc swoiste apogeum podmiotowości i dygresyjności opowiadania, wyznaczając jednocześnie finał ewolucji będącej tematem niniejszej pracy.