Terakotowe lampki oliwne z okresu hellenistycznego i rzymskiego odkryte na Cyprze.

Terakotowe lampki oliwne, wykorzystywana Cyprze już od epoki brązu, stanowią ważną i interesującą kategorię zabytków. Szczególnie wyroby datowane na okres hellenistyczny i rzymski obejmują szereg wyjątkowo dekoracyjnych i bogatych w formy egzemplarzy. Cypryjskie lampki oliwne są tym ciekawsze, a równocześnie trudne w opracowaniu, iż spotykamy wśród nich liczne przykłady importów z całego basenu Morza Śródziemnego. Również miejscowa produkcja oparta była głównie na wzorcach spoza wyspy. Pomimo, iż do tej pory nie udało się zidentyfikować warsztatów produkcyjnych, możemy wnioskować o lokalnych wyrobach na podstawie charakterystycznej gliny oraz sposobu wykonania.W niniejszej pracy przedstawiona została klasyfikacja lampek hellenistycznych i rzymskich, które zostały odnalezione na Cyprze, wraz z krótką charakterystyką poszczególnych typów. Integralną część opracowania stanowi katalog, pomocny przy ich identyfikacji. Wyroby hellenistyczne obejmują głównie tzw. lampki zegarowe, wykonywane początkowo na kole, a od II w. p.n.e. odciskane w formie, wśród których można wyróżnić kilkanaście typów. Bez problemu odróżnić można od nich późniejsze, rzymskie wyroby, dominujące od I do III w. n.e., wyposażone w wolutowe palniki i zagłębiony, dekorowany dysk. Późniejsza produkcja przyniosła charakterystyczne dla Cypru wyroby, markowane imionami lokalnych wytwórców.Znaleziska cypryjskie pochodzą ze stanowisk o różnym charakterze, co, wraz z liczebnością, świadczy o ogromnej popularności, różnorodnym zastosowaniu i szerokiej dystrybucji lampek oliwnych.

Terracotta oil lamps which were used on Cyprus since Bronze Age are very interesting and important group of ancient handictraft. Particularly objects which could be dated from Hellenistic through Roman Period, contain very decorative and various examples. Cypriot olive lamps are especially interesting but at the same time difficult to study due to large amount of imports and influences from the whole Mediterranean Sea basin. Although olive lamps workshops have not been found on the island yet, we can recognize local products on the basis of characteristic clay and a process of production. In this study the classification of Hellenistic and Roman olive lamps found on Cyprus with short description of each type is presented. Very important part is a catalogue of lamps, extremely helpful in identifying particular types. Hellenistic lamps include mainly the so-called watch-shaped lamps which were made on a wheel until 2nd century BC. At that time appeared first mould-made examples which can be classified into several types. Very characteristic Roman relief lamps, dominated from the 1st to the 3rd century AD. They were equipped with volute nozzles and deep, decorated discs. Subsequent production has brought new types, characteristic for Cypriot workshops which are often bearing marks of local manufacturers.Cypriot findings come from various archaeological sites, which, along with the number of them, proves the great popularity, different ways of use and a wide distribution of oil lamps.