"Opowieści wspomnieniowe z czasów II wojny światowej"

Folklore is a dynamic phenomenon, which has a culture-creative character. Memory tales are a special genre of modern folklore. Memory tales indeed constitute not only an interesting and very useful research material for the analysis of differences between spoken and written language, but they constitute even a priceless source of knowledge about history, tradition, stereotypes and values, which a given society has.The subject of memory tales analysed were mainly the experiences, which my storytellers lived during Second World War. Those tales are with no doubts a source of history, a filtered, personal and individual history, but history. They must anyway be interpreted as literary relations filled with history, more than as a pure source of work for the historians.Gathering of research material has been a long and complex process, first step of which has been the meeting with the storytellers. Elaboration of a respondent communicative situation between teller and listener was crucial aspect of the work, then talks with storytellers were recorded, and further transcribed and redacted. Redaction was realized giving to the spoken text the more suitable written form to represent way in which the tale was told. A selective method was thus used in this part of the work: some of the spoken language elements were reported in the written text, meanwhile some others were eliminated to improve the comprehensibility of the text by potential readers.Language, in particular spoken one, is a mean of transmission and representation of stereotypes and values taken as norms in a given social group. Thus was examined the way in which stereotype of German is outlined and strongly represented in the considered memory tales. In the last chapter, was then analysed the value contents of language, giving particular attention to the axiological scheme, which can be find in those story tales, especially in those from wartime. Interesting were moreover the changes in the stereotypes represented in language, which are strictly linked with the changes with take place in a given system of values.

Folklor jest zjawiskiem dynamicznym i posiada charakter kulturotwórczy. Opowieści wspomnieniowe to szczególny gatunek folkloru współczesnego. Są one nie tylko interesującym materiałem badawczym, przydatnym do analizy różnic pomiędzy językiem mówionym a pisanym, ale stanowią także nieocenione źródło wiedzy o historii, tradycji, stereotypach i wartościach obecnych w danym społeczeństwie.Tematyka opowieści z życia moich rozmówców dotyczyła w dużej mierze przeżyć związanych z II światową. Opowieści te są bez wątpienia nośnikiem historii, jednak jest to historia przefiltrowana, osobista i jednostkowa. Materiał ten należałoby rozumieć bardziej jako relacje literackie zabarwione historią, aniżeli źródło pracy dla historyka. Zebranie materiału badawczego było procesem długim i złożonym. Pierwszy etap stanowiły spotkania z informatorami. Istotne było wypracowanie odpowiedniej sytuacji komunikacyjnej między nadawcą a odbiorcą. Rozmowy z narratorami zostały zarejestrowane, a następnie przepisane i zredagowane. Proces redakcji polegał na nadaniu tekstowi mówionemu odpowiedniej formy graficznej, w taki sposób by tekst wtórny oddawał możliwie najdokładniej wypowiedź mówioną. Część śladów żywej mowy została pozostawiona w tekście zapisanym, inne natomiast, w celu ułatwienia odbioru potencjalnemu czytelników, zostały usunięte.Język, zwłaszcza mówiony, jest nośnikiem stereotypów i wartości obowiązujących w danej grupie. Na przykładzie opowieści wspomnieniowych przeanalizowałam, silnie w nich zarysowaną, realizację stereotypu Niemca, a w ostatnim rozdziale badałam obecność wartości. Szczególną uwagę zwróciłam na schemat aksjologiczny obecny w opowieściach, zwłaszcza tych z okresu wojny. Interesujące okazały się zmiany stereotypów w języku, które są ściśle powiązane ze zmianami, zachodzącymi w danym systemie wartości.