On Constructing Worlds upon Texts - a Logico-Linguistic Investigation

The thesis concerns the process of reading and how the reader constructs the world of the text. The three major issues presented in the thesis are: how exactly these worlds are constructed by the reader, what precisely is constructed and whether these constructions can be wrong. To this end a logical foundation is proposed in the theoretical part of the thesis to lay strong ground for the investigation. The theoretical model is built primarily on the basis of Rudolf Carnap’s and Ludwig Wittgenstein’s works. This model encompasses the analysis of worlds in terms of states of affairs, propositions and sentences, and describes the relations that hold between these three levels.In the second part of the thesis, examples from science-fiction literature are analysed. The construction upon the text leads the reader from the sentences of a natural language to the level of propositions which is a conceptual level, intermediate between language and a world. Then, the reader may access the level of states of affairs in his/her imagination. Examples of wrong constructions – misconstructions – are presented on the basis of Isaac Asimov’s and Philip K. Dick’s novels. It is shown that misconstruction originates mostly due to the reader’s wrong inferences upon false premises he/she holds.The major finding of the thesis is a strong, logical argument for the statement that a text serves as a “gate” for the readers to access different possible worlds. This is due to the indeterminacy of the text which does not describe only one world, but describes many different worlds. Apart from that, in the thesis potential risks are shown which the reader may encounter during reading and which may result in a misconstruction. Some possible solutions are also presented.In the final part of the thesis, some problems with the theoretical model are presented, as well as its possible further applications to different types of texts. Also, brief comments are made as to some further notions that can be developed within this model. In conclusion, the thesis can be viewed as an example of a niche within the text studies that can be called textologic.

Przedmiotem pracy jest proces czytania i konstruowanie świata tekstu przez czytelnika. Trzema głównymi kwestiami poruszonymi w pracy są: jak dokładnie czytelnik konstruuje światy, co dokładnie jest konstruowane i czy konstrukcje mogą być nieprawidłowe. Do tego celu w części teoretycznej przedstawiona zostaje logiczna podstawa, która ma stanowić solidny grunt pod dalsze dociekania. Teoretyczny model został oparty głównie o prace Rudolfa Carnapa i Ludwika Wittgensteina. Model ten obejmuje analizę świata pod kątem stanów rzeczy, sądów w sensie logicznym i zdań, oraz określa relacje, które zachodzą pomiędzy tymi trzema poziomami.W drugiej części pracy omówiono przykłady z literatury science-fiction. Konstrukcja świata tekstu prowadzi czytelnika z poziomu zdań języka naturalnego do poziomu sądów, który jest poziomem pojęciowym pośredniczącym pomiędzy językiem a światem. Czytelnik może wtedy osiągnąć poziom stanów rzeczy za pomocą swojej wyobraźni. Przykłady niepoprawnych konstrukcji – miskonstrukcji – pochodzą z powieści Isaaca Asimova oraz Philipa K. Dicka. Wykazano, że głównymi przyczynami miskonstrukcji są fałszywe założenia czytelnika, które prowadzą do fałszywych wniosków.Głównym osiągnięciem pracy jest przedłożenie mocnego, logicznego argumentu za stwierdzeniem, że tekst służy czytelnikom za „wrota” do wielu różnych możliwych światów. Spowodowane jest to nieokreślonością tekstu, który nie opisuje jednego świata, ale opisuje wiele różnych światów. Oprócz tego, w pracy wskazano na problemy, które czytelnik może napotkać, i które mogą doprowadzić do miskonstrukcji. Przedstawione zostały również możliwe rozwiązania tych problemów.W ostatniej części pracy opisano kilka problemów, które dotyczą modelu teoretycznego. Pokazano również jego dalsze zastosowania do tekstów innego rodzaju niż literatura science-fiction. Ponadto poczyniono krótkie uwagi na temat dalszych kwestii, które mogą zostać rozwinięte za pomocą tego modelu. Podsumowując, praca może być uznana za przykład należący do pewnej niszy w ramach tekstologii, która została określona mianem tekstologiki.