Rozwój regulacji hipotecznych na ziemiach polskich oraz w innych krajach europejskich od Średniowiecza po ich nowoczesne ukształtowanie w XIX wieku

The subject of this thesis is the analysis of the development of mortgage institutions in Poland from the Middle Ages till the nineteenth century. Polish solutions in that area were compared with analogous regulations in selected European countries. The focus of the thesis was, above all, on the development of mortgage and mortgage registers, and less on their earlier historical manifestations such as pledge, pawnbroking etc.The main developmental trends of pledge and mortgage evolution at the time of the First Polish Republic were presented on the basis of examples of the practical application of these institutions, both by references to historically confirmed legal actions, as well as by analyzing the provisions of legislative regulation of the problem (see, in particular, the observations set out in Chapters I – III).Unlike the mortgage that developed in other countries on the time, that applied in Poland was distinguished by the high proportion of safety that it offered to the creditor. The mortgage, when established, was inter alia highly individualized and identified with a particular piece of land. In addition, the information how the given land was encumbered by the mortgage was fully available to the public. The chapter that is particularly comparative nature is Chapter IV. It discusses the regulation of mortgage in legal systems of the states which, at the end of the eighteenth century, participated and occupied the territory of what at one time was the territory of the First Republic of Poland. Chapters V and VI are concerned with the solutions adapted on the territory of the portioned Poland throughout the nineteenth century. What is compared are the regulations that were adopted in the Duchy of Warsaw (1807 – 1815), Kingdom of Poland (after 1815) and those applicable in other parts of the land which at one time was the First Polish Republic.In his concluding remarks the author of the thesis tries to lay the emphasis on the major lines along what the mortgage and mortgage registers developed throughout the ages.

Przedmiotem niniejszej pracy jest analiza rozwoju instytucji hipotecznych na ziemiach polskich oraz w wybranych krajach europejskich od doby Średniowiecza po wiek XIX. Przede wszystkim dla potrzeb wykazania głównych tendencji rozwojowych unormowań prawnych objętych zakresem niniejszego opracowania zostało ono ograniczone do analizy ewolucji instytucji hipoteki. Pojęcie „regulacji hipotecznych” implikowało także objęcie zakresem analizy zagadnień immanentnie związanych z tą tematyką, a dotyczących uregulowania ustroju rejestrów publicznych, służących do ewidencjonowania czynności prawnych mających za przedmiot nieruchomości. Dla przedstawienia pełnego obrazu zmian jakim omawiane instytucje ulegały na przestrzeni wieków, tendencje rozwojowe regulacji hipotecznej na ziemiach polskich wzbogacone zostały o analizę porównawczo-prawną wzmiankowanych zagadnień w wybranych krajach europejskich.Tym samym, w dwóch pierwszych rozdziałach pracy traktujących o genezie praw zastawniczych jako instytucji z zakresu prawa rzeczowego oraz o ich ukształtowaniu w prawie staropolskim, akcent położony został na wykazanie przebiegu procesu wykształcania się hipoteki z prawa zastawu. Rozdziałami o charakterze stricte porównawczym są rozdziały III i IV, w których zawarte zostało zestawienie uregulowań hipotecznych obecnych w ustawodawstwach wybranych państw europejskich począwszy od epoki Średniowiecza. Rozdziały V oraz VI traktują o rozwiązaniach przyjętych na ziemiach polskich od pocz. XIX w., obejmując porównanie regulacji prawnych obowiązujących wówczas na tych terenach (Księstwo Warszawskie, Królestwo Polskie) oraz zestawienie równolegle obowiązujących na pozostałych terytoriach dawnej Rzeczpospolitej, analogicznych regulacji prawnych.W zakończeniu pracy zawarte zostały wnioski wynikające z analizy omawianego zagadnienia, koncentrujące się na wykazaniu głównych tendencji rozwojowych hipoteki polskich oraz zestawienia ich z analogicznymi regulacjami prawnymi innych państw europejskich, w czasookresie objętym niniejszą pracą.