Stupidity and subjectivity. An attempt at interpretation of phenomenon, based on selected texts of J. Wittlin, I.B. Singer and M. Cervantes

W pracy niniejszej analizuję się związki głupoty z podmiotowością. Podmiotowość widziana jest w tej perspektywie jako quasi-transcendentalny warunek ustanowienia podmiotu, którego nie można sprowadzić do pojęcia jednorazowego błędu lub nieszkodliwego incydentu. Dowodzę, że głupota jest podstawowym warunkiem możliwości istnienia podmiotu, nie pozwalającym jednak na jego myślenie w kategoriach jedności, absolutnej tożsamości i autonomii. Tak ujmowana głupota osłabia podmiot, sprawiając, że otwiera się on na doświadczenie nierozumienia, niewiedzy i niepewności. Głupota utrudnia zatem poznanie i kwestionuje pretensje podmiotu do osiągnięcia wiedzy pewnej. Teoretyczna część pracy posiada swe rozwinięcie w części interpretacyjnej, w której poddaje się analizie teksty J. Wittlina („Sól ziemi”), I.B. Singera („Szosza”) oraz M. de Cervantesa („Don Kichot”). Na płynne przejście od zagadnień teoretycznych do literackich i literaturoznawczych pozwala pośredniczący między obu częściami rozdział poświęcony ujęciom głupoty prezentowanym w eseju R. Musila „O głupocie” i w rozprawie Erazma z Rotterdamu „Pochwała głupoty”. Przedsiębrana w pracy analiza tekstów literackich dowodzi, że fenomen głupoty bywa przedstawiany w literaturze w sposób inwencyjny i oryginalny. W swoich interpretacjach skupiam się na próbie prześledzenia związków łączących poszczególnych bohaterów literackich i przedstawianie w pracy doświadczenie/fenomen głupoty, co pozwala sproblematyzować czysto teoretyczne zagadnienia i uzupełnić je o rozpoznania dotąd w nich nieobecne.

In the present work I analyse connections between stupidity and subjectivity. In this perspective, subjectivity is seen as a quasi-transcendental condition for the establishment of subject that can not be reduced to a single error or a harmless incident. I argue that stupidity is a primary condition of the subject, which does not allow it to be thought in terms of unity, absolute identity and autonomy. So understood stupidity weakens the body, opening it to the experience of incomprehension, ignorance and uncertainty. Therefore stupidity complicates the understanding and questions the subjects’ claims to achieve the certain knowledge. The theoretical part of the work has its continuation in the interpretative part, which is based on the texts by J. Wittlin (“Salt of the Earth”), I.B. Singer (“Szosza”) and M. de Cervantes (“Don Quixote”). The smooth transition from the theoretical to the literary is enabled by the intermediary chapter about the R. Musil's essay “On Stupidity” and Erasmus' work “Praise of Folly”.The analysis of the literary texts that is being taken in this work shows that the phenomenon of stupidity is often portrayed in the literature in creative and original way. In my interpretations I am making an attempt to trace the relations between the literary heroes and present in this work experience/phenomenon of stupidity, which allows to empirically problematize the purely theoretical issues and complete them with recognitions that were not so far contain therein.