Prawo jako związek reguł pierwotnych i wtórnych. Koncepcja prawa H. L. A. Harta

Herbert Adolphus Lionel Hart, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli pozytywizmu, przedstawił swoją koncepcję prawa w dziele „Pojęcie prawa” z 1961 r. W swoim dziele posługuje się metodą analizy językowej, polegającą na poszukiwaniu znaczenia pojęć filozoficznych w języku potocznym. Hart wywodzi się z anglosaskiej tradycji prawniczej, jednak jego teoria nie jest ograniczona do jednego kręgu kulturowego i dotyczy prawa jako ogólnego zjawiska występującego w każdym rozwiniętym społeczeństwie.Punktem wyjścia dla jego teorii jest krytyka niezwykle wówczas popularnej teorii imperatywnej Johna Austina oraz teorii predyktywnej Olivera Wendella Holmesa. Teoria imperatywna opiera się na założeniu mówiącym, że prawo jest to rozkaz suwerena poparty przymusem. Takie przedstawienie prawa jest błędne zdaniem Harta. Istnieją rodzaje przepisów prawa mające zupełnie inny charakter niż rozkaz, ponieważ nie określają zakazanego lub nakazanego zachowania, ale stwarzają określone możności prywatnoprawne lub publicznoprawne. Teoria imperatywna wymaga też tego, aby suweren nie był ograniczony prawnie. Takiego wymogu także nie można pogodzić z rzeczywistością, ponieważ współcześnie prawodawca podlega prawu które stanowi. Zwyczaj mający charakter prawa w ogóle nie powstaje drogą świadomego aktu, co wyklucza możliwość charakteryzowania go jako rozkazu. Teoria predyktywna, zgodnie z którą prawo jest przewidywaniem działania sądów również jest błędna, ponieważ zewnętrzny opis działania sądów jest konsekwencją istnienia prawa, a nie jego istotą. Takie ujęcie prawa ignoruje także pewną wewnętrzną postawę osób dla których prawo jest racją działania, a nie tylko przewidywaniem działania sądów. Opis prawa Hart rozpoczyna od tezy mówiącej, że prawem są reguły. Reguły można opisać poprzez zewnętrzny i wewnętrzny punkt widzenia. Z zewnętrznego punktu widzenia reguły charakteryzują się pewnym zachowaniem powszechnie występującym w społeczeństwie. Natomiast z wewnętrznego punktu widzenia zachowania te są akceptowane jako prawidłowy wzorzec postępowania. Połączenie tego wewnętrznego i zewnętrznego punktu widzenia konstytuuje regułę.Rozwinięty system prawa jest, zdaniem Harta, połączeniem dwóch rodzajów reguł: pierwotnych i wtórnych. Reguły pierwotne określają jakie zachowania są nakazane a jakie zakazane w społeczeństwie. Do reguł wtórnych należy reguła uznania, reguły zmiany i orzekania. Reguła uznania, stanowiąca fundament prawa, określa kryteria jakich spełnienie jest warunkiem obowiązywania reguł pierwotnych systemu prawa. Reguły zmiany określają sposoby wprowadzania nowych, a także uchylania i zmiany istniejących reguł pierwotnych. Reguły orzekania określają kto i w ramach jakich procedur ma prawo orzekać o przekroczeniu reguł pierwotnych. Prawo obowiązuje niezależnie od tego czy spełnia jakiekolwiek standardy moralne.Reguła uznania istnieje dzięki powszechnie podzielanej praktyce identyfikacji reguł systemu prawa. Jest pewnym empirycznie sprawdzalnym faktem, a jednocześnie ma charakter prawny, ponieważ jest fundamentem całego systemu prawa i źródłem obowiązywania pozostałych reguł. O niej samej nie można powiedzieć że obowiązuje ani że nie obowiązuje, ponieważ ona sama stanowi ostateczne kryterium obowiązywania. Istnieje tylko wtedy gdy jest praktykowana.Teorię Harta obszernie skrytykował inny wybitny filozof prawa Ronald Dworkin. Zgodnie z jego koncepcją system prawa składa się nie tylko z reguł, ale także z zasad prawnych czyli norm nie określających jasno wymaganego zachowania ale wskazujących pewien kierunek argumentacji. Zasady prawne nie mogą być identyfikowane za pomocą reguły uznania, mają także swoje korzenie w moralności. Ma to być sprzeczne z teorią Harta przedstawiającą system prawa jako składający się z reguł, którego podstawą jest reguła uznania oraz istniejącym niezależnie od moralności. Dworkin zarzuca także teorii Harta tak zwany „argument semantycznego żądła”.

Herbert Lionel Adolphus Hart was one of the most prominent representative of positivism in law. He described his concept of law in book „The concept of law” in 1961. In his book, he uses method called linguistic analysis. Linguistic analisys uses colloquial language to descibe philosophical concepts. Hart originated from Anglo – Saxon tradition of law, but his theory descibe a law in general. Criticism of imperative theory of John Austin and predictive theory of Oliver Wendell Holmes is starting point for building Hart`s own theory.Imperative theory states that a law is order of sovereign supported by the coercion. This imperative theory is false according to Hart. There are rules that have different structure than order, because it don`t indicate which behaviour is wrong or right, but it gives some legal posiibilites for citizens. According to imperative theory, sovereign can`t be limited by the law, which is contradictory to situation in most of modern countries, where the legislator is bonded by law. The custom also can`t be characterised as order, because it don`t originate from act of will.According to the predictive theory, a law is prediction of court`s decision.This idea is false, because rules gives people reason to act and rules are not only the prediction of decidion of the judge. His description of a law Hart starts from statement that law consist of rules. Rules can be descibe from internal and external point of view. From external point of view rule is a behaviour that is common in society. From internal point of view rule is cause of a behaviour and is accepted as correct demeanor. Mature legal system consist of two groups of rules: primary and secondary rules. Combination of this two kinds of rules constitute the law. Primary rules gives example of which behaviour is correct and which is not. Secondary rules consist of: rules of change, rules of adjudication and rules of recognition. Rules of recognition descibe which rules are part of the law. Rules of adjudication define who have the right to decide wheather rules have been broken or not. The rules of change describe how change or repeal valid rules or constitute new ones. Hart states, that legal rules are valid independently of moral values.The rule of recognition is foundation of whole legal system. It exist as criteria that are used in recognition of valid rules in the legal system. The rule of recognition is both a fact and a law. It is a fact because it exist only when it is used and it is a law, because it is foundation of whole legal system.Hart`s theory has been critised by other great legal philosopher – Ronald Dworkin. Dworkin claims that legal system doesn`t consist of rules only, but also principles. He also states that Hart`s theory of rules is incorrect, because rules can`t be constituted only of behaviour. Dworkin also claims that rule of recognition can`t be used as an identification of valid rules in legal system and in his opinion law can`t be separated from moral values. He also accused Hart`s theory of being biten by "semantic sting".