Poniższa praca zajmuje się problematyką konfliktu pomiędzy nowoczesnością a tradycyjnością, jaki zachodzi we wszystkich współczesnych społeczeństwach ludzkich. W Iranie, kraju odgrywającym wielką rolę dla regionu Bliskiego Wschodu, konflikt ten jest szczególnie wyraźny. Zbadanie zmian, jakie zachodzą w sposobie życia i myślenia Irańczyków, pozwoli na lepsze zrozumienie dynamicznie zmieniającej się sytuacji w państwie. Powstałe tam kino Nowej Fali, zarówno obrazuje owe zmiany jak i je napędza, a jego twórcy, za pomocą swoich dzieł, niezwykle mocno oddziałują na swoich odbiorców, kształtując w pewnym sensie ich nową tożsamość. Autor pracy, poprzez analizę wybranych filmów, przedstawił złożony i pełen sprzeczności oraz paradoksów obraz współczesnego społeczeństwa irańskiego, którego członkowie usiłują odnaleźć się w nowoczesnym świecie i określić kim tak naprawdę są. Pojęcia tradycyjności i nowoczesności są niezwykle złożone i ich wyjaśnienie stanowi pierwszą część pracy. Opierając się na tezach stworzonych przez znanych socjologów, jak chociażby Zygmunt Bauman czy Anthony Giddens, autor dokonał szczegółowego opisu obydwu zjawisk. Kolejna część pracy skupia się na zagadnieniu nowoczesności i tradycji w odniesieniu do samego Iranu. Na przestrzeni wielu dekad Irańczycy doświadczali licznych prób unowocześnienia swojej ojczyzny, czy to poprzez działania wezyra Mirzy Taghi Khana, Rewolucję Konstytucyjną z 1906 r. czy też niezwykle kontrowersyjny okres rządów dynastii Pachlawich. Także Rewolucja z 1979 r., która miała być absolutnym zwrotem w stronę tradycji, paradoksalnie okazała się ostatecznie motorem napędowym dla młodych Irańczyków, którzy przez wiele lat trwali w stanie anomii. Część trzecia przybliża czytelnikowi zjawisko kina irańskiej Nowej Fali. Mające swoje korzenie zarówno w kinematograficznej tradycji europejskiej z lat 50 oraz w sztuce perskiej, takiej jak poezja czy teatr, stało się fenomenem na skalę światową. Filmy poruszają tematykę społeczną, tematy tabu, kwestie często niewygodne i pomijane milczeniem. Reżyserzy stali się tym samym głosem społeczeństwa, głośno mówiąc o sprawach, które władza stara się raczej ukryć. Często przy tym ryzykują, nawet utratą wolności, ze względu na zaostrzoną cenzurę, jednak dzięki temu zyskują jeszcze więcej w oczach obywateli, stając się niemalże wojownikami walczącymi o wolność.Główna część pracy zawiera analizę konkretnych filmów zaliczanych do nurtu Nowej Fali. Wybrane dzieła, powstałe na przestrzeni ostatnich dwóch dekad, stanowią kompleksowy obraz społeczeństwa oraz doskonale pozwalają dostrzec zmiany jakie zaszły na przestrzeni tych lat. Analizowane filmy zostały podzielone pod względem poruszanej tematyki na życie miasta i wsi, problemy klasy średniej, status kobiet oraz dzieci, pozycja uchodźców i mniejszości a także tzw. kino polityczne, krytykujące panujący reżim. Rozdział ostatni pokazuje w jaki sposób praca reżyserów oddziałuje na społeczeństwo, kształtuje je oraz mobilizuje ludzi do działania. Iran, choć przez Europejczyków często postrzegany jako kraj zacofany, pełen religijnych fundamentalistów, w rzeczywistości jest pełen dynamicznych przemian a ludzie pragną rozwoju i pokojowych kontaktów z resztą świata.W pracy wykorzystano dzieła zarówno wybitnych reżyserów znanych na całym świecie takich jak Abbas Kiarostami, Jafar Panahi czy Bahman Ghobadi oraz twórców mniej znanych, zajmujących się produkcją niezależną jak Ava Fayyaz i Salem Salvati. Rozdziały teoretyczne napisane zostały w oparciu o twórczość wspomnianych już Anthony’ego Giddensa oraz Zygmunta Baumana oraz wielu innych badaczy, którzy zajmują się społeczeństwem irańskim, takich jak Nikki Keddie, Ramin Jahanbegloo czy Homa Katouzian. Niezwykle ważne są także prace naukowców zajmujących się zjawiskiem kina. Do nich zaliczyć można Hamida Dabashiego, Hamida Rezę Sadra oraz Sayeeda Zeydabadi-Nejada.
This paper deals with the conflict between modernity and traditionalism, which exists in all modern human societies. In Iran, a country which plays an important role for the region of the Middle East, this conflict is exceptionally visible. Examining the changes taking place in the way of living and thinking of Iranians will allow better understanding of the dynamic situation in the country. The Iranian New Wave cinema, which emerged there, both illustrates these changes and drives them. The directors have very strong influence with their work on Iranians, shaping their new identity.Through the analysis of selected films, author presents a complex and full of contradictions and paradoxes image of the contemporary Iranian society, whose members are trying to find their place in the modern world and determine who they really are.Traditional and modern concepts are extremely complex and their explanation is the first part of the paper. Based on the thesis created by well-known sociologists, like Zygmunt Bauman and Anthony Giddens, the author made a detailed description of both phenomena.Another part of the paper focuses on the issue of modernity and tradition in relation to the Iran. For many decades the Iranians have experienced numerous attempts to modernize their country, either through action of the Vizier Mirza Taghi Khan, the Constitutional Revolution of 1906, or through a very controversial period of the Pahlavi dynasty. Also, the Revolution of 1979, which was supposed to be a total return to tradition , paradoxically, proved to be an element which mobilized young Iranians to struggle for freedom and modernity.The third part introduces the reader to the phenomenon of the Iranian New Wave cinema. Having its roots in both the tradition of the European cinema from the 50’and Persian art, such as poetry and theater, it has become a global phenomenon. Films touches social issues, taboos, the problems which are often uncomfortable and skipped over in silence. Directors thus became the voice of the public, speaking loudly about things that government has instead sought to hide. Often, they risk a lot, even loss of freedom, because of the censorship.The main part of the paper contains an analysis of the specific movies, which are included in the New Wave cinema. Selected films, created over the past two decades, represents a complete image of the society and provides an insight into the changes that have taken place over the years. The analyzed films were divided in terms of discussed topics like the life in the city and the countryside, the problems of the middle class, the status of women and children, the position of refugees and minorities and the so-called political cinema, which criticizes the current regime .The final chapter shows how those films are influencing on the society and mobilizing people to take action. Iran, although often seen by Europeans as a backward country full of religious fundamentalist, is in fact full of dynamic changes and people who wants development and peaceful relations with the rest of the world.This paper was based on the work of prominent directors of both world famous, such as Abbas Kiarostami, Jafar Panahi and Bahman Ghobadi and lesser-known artists, which creates independent cinema, as Ava Fayyaz and Salem Salvati. Theoretical chapters have been based on the work of already mentioned Anthony Giddens and Zygmunt Bauman and many other researchers who are studying the Iranian society, such as Nikki Keddie, Ramin Jahanbegloo and Homa Katouzian. Very important is also work of the researchers involved in the cinema, especially the Iranian New Wave such as Hamid Dabashi, Hamid Reza Sadr, and Sayeed Zeydabadi - Nejad.
