Historia antologii przekładów poezji ukraińskiej na język polski w XX wieku. Zarys historyczno-biograficzny

Niniejsza praca stanowi przegląd i usystematyzowanie antologii poezji ukraińskiej wydanych w Polsce w XX wieku w tłumaczeniu na język polski. Oprócz dorobku poetów ukraińskich praca ma również na celu zaprezentowanie sylwetek tłumaczy, Polaków i Ukraińców, dzięki którym czytelnik polski może się zapoznać z poezją ukraińską. Ukazane w pracy zostało również tło historyczne i społeczne oraz trudne a często i tragiczne losy poetów ukraińskich tworzących w epoce stalinizmu i do czasu uzyskania przez Ukrainę niepodległości w roku 1991 (nieporównywalnie bardziej dramatyczne niż losy twórców w innych krajach bloku socjalistycznego).Praca składa się z sześciu rozdziałów; rozdziały te prezentują w porządku chronologicznym najważniejsze antologie poezji ukraińskiej, jakie ukazały się w Polsce w XX wieku, mianowicie:Rozdział I – Sybir Twerdochlib Antologia współczesnych poetów ukraińskich –rok wydania 1911.Rozdział II – Tadeusz Hollender Z poezji ukraińskiej – rok wydania 1972.Rozdział III – Florian Nieuważny i Jerzy Pleśniarowicz Antologia poezji ukraińskiej – rok wydania 1977.Rozdział IV – Bazyli Nazaruk i Mirosław Czech Powroty Nieobecnych – rok wydania 1990.Rozdział V – Ola Hnatiuk Rybo-wino-kur – rok wydania 1994.Rozdział VI – Tadeusz Karabowicz Po tamtej stronie deszczu – rok wydania 1998.Wśród omówionych w pracy antologii, jedynie zaprezentowana w rozdziale III antologia F. Nieuważnego i J. Pleśniarowicza wydana w roku 1977 ma charakter przekrojowy i prezentuje poezję ukraińską od czasów najdawniejszych do współczesnych – pozostałe zajmują się wybranym okresem twórczości. Wszystkie rozdziały posiadają podobną budowę: na początku rozdziału została scharakteryzowana epoka historyczno-literacka, której dotyczy prezentowana twórczość wraz z dominującymi w niej prądami literackimi i wiodącymi ugrupowaniami twórców. Pokazane zostały również ograniczenia krępujące działalność wydawniczą związane zazwyczaj z sytuacją polityczną i istnieniem cenzury, jeśli takie występowały przy publikacji; następnie zostały przedstawione sylwetki autorów antologii a także geneza powstania antologii jeśli było to istotne. Dalej podane są informacje o tłumaczach i życiorysy najważniejszych z nich. Została też omówiona struktura każdej antologii, jako że są to publikacje odrębne i odległe od siebie w czasie i pod względem struktury i organizacji materiału występują tu znaczne różnice.Następnie prezentowane są biogramy poetów i życiorysy najwybitniejszych z nich. Rozdział zamyka podsumowanie i próba oceny, ewentualnie głosy krytyki i recenzje, które ukazały się w czasopismach. Praca ma charakter teoretyczny, wykorzystane zostały w niej materiały źródłowe, polskie i ukraińskie, dostępne w bibliotekach a także w internecie. Trudności napotykane przy gromadzeniu materiałów do pracy wynikały głównie z faktu, że niektórzy poeci dawniejszych antologii, zostali już całkowicie zapomniani i informacje o nich nie są już dostępne. Problem stanowiło również dotarcie do biogramów wielu tłumaczy, których rola w przybliżeniu literatury ukraińskiej czytelnikowi polskiemu nie powinna zostać pominięta. Ponieważ większość poetów objętych zakresem ostatnich trzech antologii żyje i tworzy do dnia dzisiejszego, należało uzupełnić ich biogramy o dorobek ostatniego okresu. W zakończeniu pracy zostały krótko scharakteryzowane zbiory poezji ukraińskiej, które ukazały się w polskim przekładzie w XX wieku, ale nie zostały wykorzystane do niniejszej pracy, a także zostały wymienione antologie poezji ukraińskiej, które ukazały się po omawianym okresie, już w obecnym XXI wieku.

A summary of the master’s dissertation This dissertation aims to provide a survey and systematization of anthologies of Ukrainian poetry published in Poland in the twentieth century in the Polish translation. In addition to the presentation of works of Ukrainian poets, the purpose of this dissertation is also to present the profiles of translators, both Polish and Ukrainian, thanks to whom the Polish reader can familiarize himself with Ukrainian poetry. The dissertation also shows historic and social background as well as difficult if not tragic plight of Ukrainian poets under Stalinism and basically in communistic times until Ukraine won independence in 1991. The dissertation consists of six chapters; these chapters present in chronological order most important anthologies of Ukrainian poetry that were published in Poland in the twentieth century, namely:Chapter I – Sydir Twerdochlib Antologia współczesnych poetów ukraińskich – published in 1911.Chapter II – Tadeusz Hollender Z poezji ukraińskiej – published in 1972.Chapter III – Florian Nieuważny and Jerzy Pleśniarowicz Antologia poezji ukraińskiej – published in 1977.Chapter IV – Bazyli Nazaruk and Mirosław Czech Powroty Nieobecnych – published in 1990.Chapter V – Ola Hnatiuk Rybo-wino-kur – published in 1994.Chapter VI – Tadeusz Karabowicz Po tamtej stronie deszczu – published in 1998. Among anthologies presented in this dissertation, only the anthology of F. Nieuważny and J. Pleśniarowicz published in 1977 and presented in Chapter III is a large-scale work and presents Ukrainian poetry from all historic periods – the other anthologies deal with selected periods of literary output. All chapters have similar structure: at the beginning of each chapter, a relevant historic and literary period was described together with prevailing literary tendencies and trends as well as the leading groups of poets. Also the constraints restricting publishing activity at the time when a given anthology was published were shown, the constraints usually resulting from a certain political situation and censorship imposed; then the profiles of authors of particular anthologies were described and the origin of the anthology was discussed, if this was significant for the presentation. Afterwards the information about translators was given and their biographies were presented. The structure of each particular anthology was also described, as they were separate publications dating back to different periods and because of that they vary a lot in this respect. Biographical entries of the poets form the next part of each chapter. Towards the end of each chapter, the summary was given and some attempt to evaluate the anthology was made, to finish with how the anthology was reviewed by the critics. This dissertation is theoretical in nature, Polish and Ukrainian source materials available from libraries and from the Internet were used in preparing it. The problems encountered while compiling this dissertation mainly came down to the fact, that some poets from older anthologies have been long forgotten and no information relating to them is available any longer. Also it was sometimes difficult to gain access to biographical entries of quite a few translators whose role in making Ukrainian literature available to the Polish reader should not be neglected. As most of the poets presented in the last three anthologies are still alive, their biographical entries were supplemented with their recent works and achievements. In the conclusion of this dissertation, the collections of Ukrainian poetry published in the Polish translation in the twentieth century but not used in this work were briefly outlined. Also the collections of Ukrainian poetry which have been already published in Poland in this twenty-first century were mentioned.