Eremita Świerad-Andrzej na tle chrystianizacji Europy Środkowej

Thesis concern Swierad-Andrzej at the turn of X and XI centuries who led reclusive way of life on Polish and Hungarian soil. Presented eremite was placed on the background of processes, including the process of Christianization, taking place in social and cultural Medieval Europe, especially in its east-central area. Thesis includes three thematic chapters, an introduction and summary. First chapter presents sources which are mainly written testimonies with addition of archeology and art (architecture and iconography). Second chapter shows the inveteracy of European culture and tradition in Christian religion. Christianity is presented as a base of European culture. The chapter describes relations between cultural values (including religion), situation and interests of different social groups (church and political elites). Second chapter discusses mainly situation of East-Central Europe where Christianization concurred with consolidation of political processes. Chapter third compiles information about Swierad-Andrzej and in details describes the places of his life - region of middle Dunajec, surroundings of Nitra and monastery on Zobor mountain. The chapter also shows the connections in the field of penetration of material and spiritual culture and Christian ideas in the area of middle Dunajec and its surroundings (including Moravia, Hungary and Nitra region). The last chapter emphasises nature of Christianity on the areas where Swierad-Andrzej lived and contains thesis connected to the ideas presented by the eremite, his social membership, reasons of leaving to Hungarian land and evangelization activities in the south of Poland and Hungary. The completion of work summarizes all conclusions and proposal of developing described subjecs.

Praca dotyczy postaci Świerada-Andrzeja z przełomu X/XI w. prowadzącego eremicki tryb życia na ziemiach polskich oraz węgierskich. Omawiany eremita został usytuowany na tle procesów i działań chrystianizacyjnych zachodzących w średniowiecznej Europie, zwłaszcza na jej środkowo-wschodnim obszarze. Opracowanie obejmuje trzy rozdziały tematyczne, wstęp i podsumowanie. Pierwszy z rozdziałów przedstawia materiał źródłowy, który stanowią głównie świadectwa pisane, a w mniejszym stopniu archeologia oraz sztuka (architektura i ikonografia). Rozdział drugi ukazuje zakorzenienie tradycji i kultury europejskiej w religii chrześcijańskiej. Chrześcijaństwo zostało przedstawione jako podstawa europejskiego kręgu kulturowego. Rozdział ten opisuje relacje zachodzące pomiędzy wartościami kultury (w tym religii), a sytuacją społeczną oraz interesami poszczególnych grup (elit kościelnych i politycznych). W rozdziale drugim omówiono głównie sytuację Europy Środkowo-Wschodniej, gdzie chrystianizacja współwystępowała z procesami konsolidacji politycznej. Rozdział trzeci kompiluje informacje na temat Świerada-Andrzeja i bardziej szczegółowo określa zasadnicze miejsca jego życia – region środkowego Dunajca oraz okolice Nitry i klasztor na górze Zobor. Rozdział ten ukazuje również kontakty w zakresie przenikania kultury materialnej oraz duchowej wraz z ideami chrześcijańskimi pomiędzy obszarem środkowego Dunajca i terenami ościennymi (w tym Moraw, państwa węgierskiego oraz regionu Nitry). Ostatni rozdział podkreśla zróżnicowany charakter chrześcijaństwa na obszarze przebywania Świerada-Andrzeja oraz zawiera hipotezy związane z genezą reprezentowanych przez niego idei, jego przynależnością do grup społecznych, powodami udania się na terytorium węgierskie oraz działalnością ewangelizacyjną na obszarze południowych ziem polskich i państwa węgierskiego. Zakończenie pracy stanowi podsumowanie zawierające wnioski końcowe oraz propozycje kształtowania badanej tematyki.