Linguistic asymmetry based on the progressivity in chosen works of Stanisław Lem

Das Ziel der vorliegenden Arbeit ist kontrastiv die Progressivität und ihre sprachlichen Ausdrucksmittel im Polnischen und im Deutschen darzustellen. Das erste Kapitel präsentiert die Progressivität, im Hinblick auf die Aspektualität, und Merkmale, die ihre Zugehörigkeit zur Imperfektivität bestätigen. Zugleich lassen diese Merkmale die Progressivität von der Habitualität unterscheiden. Das zweite Kapitel umfasst den Aspekt und seine aspektualen Oppositionen in Anlehnung an Untersuchungen von Czarnecki, Cockiewicz und Engel. In diesem Kapitel werden auch vollendete und unvollendete Verben verglichen, denn Formen der unvollendeten Verben mit bestimmten sprachlichen Mitteln drücken progressive Inhalte aus. Das Ziel des nächsten Kapitels ist deutsche sprachliche Mittel darzustellen. Darunter befindet sich rheinische Konstruktion, so genannte rheinische Verlaufsform. Sie macht den Hauptpunkt vorliegender Arbeit aus. Außer dieser Form werden auch lexikalische Mittel beschrieben. Das vierte Kapitel umfasst den praktischen Teil. Als Untersuchungsmaterial gelten zwei Kriminalromane von Stanisław Lem, „Katar“ und „Śledztwo“, mit ihren deutschen Übersetzungen. Das Ziel der Untersuchungen ist festzustellen, ob progressive Bedeutungen in diesen Texten auftreten, mit Hilfe welcher Mittel sie am häufigsten ausgedrückt werden und auf welche Art und Weise sie ins Deutsche übersetzt wurden.

The aim of that work is to describe the progressivity and possible linguistic ways for progressive meanings in Polish and in German. The first chapter presents the progressivity in view of the aspectuality and features, which let us establish, that the progressivity belongs to the imperfectivity. These distinguishing features show the differences between the progressivity and the habituality. The second chapter includes the aspect and its aspectual oppositions followings of the studies of Czarnecki, Cockiewicz and Engel. The perfect and imperfect verbs are also compared in that chapter, because forms of imperfect verbs with certain linguistic means express progressive contents. The aim of the next chapter is to describe German linguistic means. We are talking here about so called Rhinish progressive form, which is a grammatical construction and poses the main point of that work. Besides this form, there are also described other lexical means in this chapter. The fourth chapter contains an analytical part. Two detective stories of Stanisław Lem „Katar” and „Śledztwo“ and their German translations are considered as a research material. The main aim of these studies is to establish, if progressive contents occur in these stories and which means are used the most often to express them and how they were translated into German.

Celem niniejszej pracy jest kontrastywne przedstawienie progresywności oraz możliwych środków językowych dla jej wyrażenia w języku polskim i niemieckim. Pierwszy rozdział przedstawia progresywność na tle aspektualności wraz z cechami, które pozwalają na jej przynależność do imperfektywności oraz które odróżniają ją od habitualności. Drugi rozdział obejmuje aspekt i jego aspektualne opozycje w oparciu o badania Czarneckiego, Cockiewicza i Engela. W tym rozdziale zostały także porównane dokonane i niedokonane czasowniki, gdyż niedokonane formy czasowników wraz z określonymi środkami językowymi wyrażają treści progresywne. Celem następnego rozdziału jest przedstawienie niemieckich środków językowych, wśród których znajduje się gramatyczna konstrukcja tzw. rheinische Verlaufsform. To ona stanowi główny punkt badań niniejszej pracy. Oprócz tej formy zostały opisane leksykalne środki. Czwarty rozdział obejmuje część analityczną. Materiałem badawczym są dwie powieści kryminalne Stanisława Lema „Katar” i „Śledztwo” wraz z ich niemieckimi tłumaczeniami. Celem badań jest stwierdzenie, czy znaczenia progresywne występują w tych tekstach, za pomocą jakich środków są one najczęściej wyrażane oraz w jaki sposób zostały przetłumaczone na język niemiecki.