Zur Übersetzung von musikalischen Eindrücken und Assoziationen am Beispiel von Robert Schneiders Roman „Schlafes Bruder“ und dessen Übersetzung ins Polnische

Das Ziel der vorliegenden Arbeit ist es, die Antwort auf die folgenden Fragen zu geben: Wie werden verschiedene musikalische Elemente im Roman "Schlafes Bruder" ins Polnische übersetzt? Werden alle Eindrücke und Assoziationen aus dem Deutschen richtig wiedergegeben? Um das Hauptziel der Arbeit herauszufinden, werden folgende Probleme dargestellt und erklärt: Theorien zum Thema der Sprachfunktionen, sprachlich-musikalische Beziehungen, eventuelle Probleme bei der Übersetzung von musikalischen Elementen in einem literarischen Text. Bei der Übersetzung sind vor allem die die Musikalität bildenden Mittel aus der sprachlichen Ebene problematisch - onomatopoetische Effekte, Synästhesie, metaphorische Beschreibungen. Außerdem beobachtet man auch zahlreichen Gebrauch vom Fachwortschatz aus der Musikbranche, solche Fachbegriffe funktionieren aber am meisten universell in den Sprachen, also sie bereiten keine Probleme bei der Übertragung. Einige Textpassagen und ihre Eindrücke werden ins Polnische auf verschiedene Art und Weise wiedergegeben, die entstandenen Assoziationen sind aber dank einer besonderen Wahl von Worten oder Wortgruppen angemessen und der konkreten Situation angepasst. Es kommt jedoch auch vor, dass es keine Wiedergabe der Eindrücke gibt. Das kann sich von der Unwissenheit, aber auch von den Schwierigkeiten bei der Übertragung gewisser sprachlicher Erscheinungen ins Polnische ergeben. Eine solche Übersetzung verliert dann ihre Qualität, weil relevante Konnotationen beim Leser nicht erweckt werden.

The purpose of this dissertation is to find answers for following questions: how were the various musical elements of the Schlafes Bruder novel translated into Polish? Were all impressions and associations translated accurately into Polish? In order to determine the subject of the dissertation, the following ideas had to be presented and explained: linguistic functions theories, linguistic and musical correlations, potential issues accompanying the process of translation of musical therminology in a literary work. The major issues during such translation may be, most notably, linguistic means which provide the text with a musical aspect - onomatopoeia, synaesthesia, metaphorical descriptions. Moreover, frequent use of musical terminology elements may be observed, however, these tend to be similar in many languages, providing no problem for a translator. Although some fragments and their impressions were translated　into Polish in a different manner, created associations are chosen appropriately, fitting given situation due to proper selection of singular words or word groups. It happens, however, that words were not translated at all. It may be a result of lack of knowledge, but also of level of difficulty when translating certain linguistic phenomena into Polish. Such translation may be considered inferior, since it fails to evoke important connotations for a reader to appreciate.

Celem niniejszej pracy jest znalezienie odpowiedzi na następujące pytania: Jak zostały przetłumaczone na język polski różne elementy muzyczne w powieści "Schlafes Bruder"? Czy wszystkie wrażenia i skojarzenia zostały odpowiednio przełożone z języka niemieckiego? Aby ustalić przedmiot pracy, należało przedstawić i wyjaśnić następujące problemy: Teorie na temat funkcji językowych, związki językowo-muzyczne, ewentualne problemy przy tłumaczeniu elementów muzycznych w tekście literackim. Podczas tłumaczenia problematyczne mogą być przede wszystkim środki językowe tworzące muzyczność tekstu - efekty onomatopeiczne, synestezja, metaforyczne opisy. Ponadto można zaobserwować częste użycie słownictwa specjalistycznego z dziedziny muzyki, jednak tego typu pojęcia funkcjonują najczęściej uniwersalnie w różnych językach, więc nie sprawiają problemów podczas tłumaczenia. Niektóre fragmenty i ich wrażenia zostały przetłumaczone na polski w inny sposób, jednak powstałe skojarzenia są odpowiednio dobrane do konkretnej sytuacji dzięki szczególnemu wyborowi słów lub grup słów. Zdarza się jednak również, że wrażenia nie zostały przełożone. Może to wynikać z niewiedzy, ale także z trudności przy tłumaczeniu pewnych zjawisk językowych na język polski. Takie tłumaczenie traci wtedy swoją jakość, ponieważ nie zostają wzbudzone u czytelnika istotne konotacje.