Le mémoire a pour objectif une présentation des circonstances de la création de la conception de l’œuvre libéraire, ainsi qu’une indication de ses déterminants et caractéristiques essentiels. Dans la première partie l’auteur analyse les plus importantes théories de l’œuvre littéraire de l’histoire de la littérature – celles proposées par Platon, par Gotthold Ephraim Lessing et par Roman Ingarden qui ignorent dans leurs observations théoriques les niveaux matériel et visuel de l’œuvre. En tant qu’exemples d’œuvres écrites en contradiction avec ces théories peuvent servir les accomplissements littéraires des avant-gardes du début du XXe siècle, par exemple du futurisme ou du dadaïsme, ou la poésie concrète qui s’est développée dans les années 1950. En revanche, l’inspiration pour le premier manifeste de la libérature, qui a été écrit par Zenon Fajfer en 1999, était la conception du « Livre » proposée par Stéphane Mallarmé. À travers une analyse des plus importants textes-manifestes écrits par Zenon Fajfer et Katarzyna Bazarnik l’auteur explique ce qu’est, selon les créateurs de la notion, l’œuvre libéraire et comment elle diffère de l’œuvre littéraire. Ensuite, l’auteur envisage trois différentes conceptions de la classification générique de la libérature. Premièrement, elle est analysée comme le quatrième genre littéraire (à côté des genres lyrique, narratif et dramatique). Ensuite, la libérature est considérée selon les critères d’analyse de la linguistique cognitive, en tant qu’une sorte « d’ensemble flou ». Finalement, l’auteur l’examine comme la troisième étape du développement littéraire, celle qui suit « l’orature » et la littérature. L’analyse des manifestes se focalise également sur la mise en évidence des différences fondamentales entre la libérature, le livre d’artiste et d’autres formes littéraires qui valorisent l’aspect matériel de l’œuvre.
The aim of the thesis is to define the circumstances of the creation of the liberatic work concept as well as to analyse its main determinants and characteristics. In the first part of the thesis, the author examines the leading literary theories in the history of literature which were proposed by Plato, Gotthold Ephraim Lessing and Roman Ingarden and which ignore in their reasoning the aspects of the literary work that are related to its materiality and visuality. The literary achievements of the avant-gardes of the early twentieth century, such as dadaism or futurism, as well as the ones of the experimental and concrete poetry, that developed in the 1950s, can serve as examples of the literary works created as opposed to those theories. On the other hand, the first liberature manifesto, which was written by Zenon Fajfer in 1999, was inspired by the concept of the « Book » created by Stéphane Mallarmé. Examining the most important manifestos written by Zenon Fajfer and Katarzyna Bazarnik, the author determines the substance of liberatic work and explains how it differs from the literary work. The next important aim of the thesis is to consider different concepts of the theoretical classification of liberature. The author first considers it as the fourth literary genre (next to the narrative, lyric and dramatic modes), then examines it as a « fuzzy set », using the terms the cognitive linguistics, and finally analyses it as the third stage of the literary historic development that comes after the « oral phase » and « written phase » (literature). The thesis focuses also on showing fundamental differences between liberature, the artist’s book and other forms of literature that emphasise the material aspects of literary work.
Praca ma na celu określenie okoliczności, jakie towarzyszyły powstaniu koncepcji dzieła liberackiego oraz omówienie jego głównych wyznaczników i cech charakterystycznych. W pierwszej części pracy zostaną zanalizowane również najważniejsze w historii literatury teorie dzieła literackiego, zaproponowane przez Platona, G. E. Lessinga i Romana Ingardena, które pomijają w swych rozważaniach warstwę materialną i wizualną dzieła literackiego. Jako przykłady dzieł literackich, które powstały w sprzeczności do owych teorii można wymienić przede wszystkim działalność europejskich awangard z początku XX wieku, takich jak futuryzm czy dadaizm, a także późniejszą poezję konkretną. Inspiracją dla pierwszego manifestu liberatury, napisanego przez Zenona Fajfera w 1999 roku, była natomiast koncepcja „Książki” zaproponowana przez Stéphana Mallarmé. Za pomocą analizy najważniejszych tekstów-manifestów liberatury napisanych przez Zenona Fajfera oraz Katarzynę Bazarnik autorka pracy wyjaśnia, czym, według twórców, jest dzieło liberackie oraz co je odróżnia od dzieła literackiego. Kolejnym ważnym punktem jest rozważenie różnych koncepcji mówiących o rodzajowej czy też gatunkowej przynależności liberatury, oraz o jej ogólnoteoretycznej klasyfikacji literackiej. Autorka rozpatruje liberaturę m. in. jako czwarty, obok liryki, epiki i dramatu, rodzaj literacki, analizuje ją według kryteriów językoznawstwa kognitywnego, jako swoisty „zbiór rozmyty”, a także jako trzeci, po „oraturze” i literaturze, historyczny etap rozwoju literackiego. Analiza skupia się również na ukazaniu zasadniczych różnic między liberaturą a książką artystyczną oraz innymi formami literatury, które kładą nacisk na jej aspekt materialny.
