The master thesis consists of introduction, three chapters together with subsections, conclusion and six appendices’. In the introduction, there is a justification of the thesis topic, its purpose and its time frame. The thesis structure together with a brief description of each chapter is also contained here. Then, the most important bibliographical items were described and technical issues, like used nomenclature and rules of Russian spelling, were explained. The first chapter entitled “An instrument of power” starts with an explanation of security apparatus genesis in USSR. The status of these services was strengthened by Vladimir Lenin, who considered them an essential part of the Soviet state. Afterwards, there is a description of history of security services. It begins from Alexander II’s okhrana founded in 1881 and ends with MVD, to which MGB was included in 1953. The next subsection explains Soviet methods of acquiring agents. Three ways were highlighted in the thesis: the first one was building facilities like Shkola osobogo naznacheniya, which prepared agents for their future work. The second one involved recruiting Soviet citizens; the process of taking over an agent was also described here. The third way was recruiting foreigners, including so-called illegals.The third chapter is about domestic problems, which both MGB and MVD were working on. Their main responsibilities were: foreign intelligence, counterintelligence, fighting against nationalism, organizing diversion on enemy’s back and protection of state authorities. They were also responsible for administration of prisons and labor camps.The first subsection describes the Leningrad case, which happened in years 1949 – 1950. It was a purge of Andrei Zhdanov’s associated - Aleksei Kuznetsov and Nikolai Voznesensky. They aspired to be Stalin’s successors. It was not approved by Georgy Malenkov, who, in cooperation with Lavrentiy Beria, led to their execution. The next subsection expounds the so-called Doctors’ plot and purges in MGB. In July 1952, a group of Kremlin doctors, who had treated the highest state officials, were accused of being terrorists. All of them were of Jewish origin, so prosecutors tried to prove not only the criminal nature of their activities, but also the existence of a Jewish terrorist organization. Later on, the head of MGB – Viktor Abakumow, was also accused of participating in that conspiracy. Along with him, all the MGB employees who dealt with the Doctors’ plot went to prison. After the death of Joseph Stalin, all those arrested in relation to the Doctors’ plot were released.The third chapter tells about the cold war in Stalin era, in the years 1946 - 1953. After the Second World War, the world was divided into two parts. One of them comprised the Soviet Union and its satellite states. The second part was occupied by the western countries headed by the United States.The first subsection depicts the most important point in the arms race – the invention of nuclear weapon. For a long time it was the most important objective in the Soviet Union. A success in this area belonged not only to the atomic spies such as Klaus Fuchs, but also to scientists working in USSR, among others to Andrei Sakharov.The following subsection tells about a group of spies from Great Britain, who were called Cambridge Five. They were a group of students, who were recruited by Soviet scout Arnold Deutsch in the 1930s. The members were: Harold (Kim) Philby, Donald Maclean, Guy Burgess, John Cairncross and Anthony Blunt. At the end of the work, there is a summary of the whole, together with the author’s conclusions concerning the subject. It is followed by a resume in Russian, and then a list of publications used in the work. At the end, six appendices’are given.
Praca magisterska składa się ze wstępu, trzech rozdziałów razem z podrozdziałami, zakończenia oraz sześciu aneksów. We wstępie znajduje się uzasadnienie tematu pracy, cel i jej ramy czasowe. Zawarta jest tutaj także struktura pracy wraz z krótkim omówieniem każdego z rozdziałów. Następnie zostały opisane najważniejsze pozycje bibliograficzne oraz wyjaśnione kwestie techniczne takie jak przyjęte nazewnictwo i zasady rosyjskiej pisowni.Pierwszy rozdział zatytułowany „narzędzie władzy” zaczyna się od wyjaśnienia genezy aparatu bezpieczeństwa w Związku Radzieckim. Pozycję tych służb umocnił Włodzimierz Lenin uważając je za niezbędny element państwa radzieckiego. Dalej omówiona została historia aparatu bezpieczeństwa. Zaczyna się ona od „ochrany” Aleksandra II założonej w 1881 roku, a kończy na MWD, do którego w 1953 roku włączono MGB. Kolejny podrozdział wyjaśnia sposoby pozyskiwania agentów dla wywiadu radzieckiego. W pracy zostały wyróżnione trzy sposoby: pierwszym było budowanie placówek takich jak Szkoła osobogo naznaczenija, które przygotowywały agentów do pracy w przyszłości. Drugi to rekrutacja obywateli radzieckich do zadań specjalnych, tutaj też został opisany proces przewerbowania agenta. Trzecim sposobem było werbowanie obywateli zagranicznych, w tym tak zwanych „nielegałów”.Drugi rozdział pracy mówi o problemach wewnętrznych nad jakimi pracowały MGB i MWD. Do ich podstawowych obowiązków należał wywiad zagraniczny, kontrwywiad oraz walka z nacjonalizmem, organizowanie dywersji na tyłach przeciwnika i ochrona władz państwowych. Do ich obowiązków należało również zarządzanie więzieniami i obozami pracy.Pierwszy podrozdział omawia aferę leningradzką, która miała miejsce w latach 1949 – 1950. Była to czystka współpracowników Andrieja Żdanowa – Nikołaja Wozniesienskiego i Aleksieja Kuzniecowa. Pretendowali oni na następców Stalina. Nie podobało się to Gieorgijowi Malenkowowi, który we współpracy z Ławrientijem Berią doprowadził do ich stracenia.Kolejny podrozdział opisuje tak zwany „spisek lekarzy” oraz czystki w MGB. W lipcu 1952 roku grupę kremlowskich lekarzy, którzy leczyli najwyższych urzędników państwowych, oskarżono o działalność terrorystyczną. Wszyscy oni byli pochodzenia żydowskiego, więc próbowano im udowodnić nie tylko zbrodniczy charakter ich działalności, ale i istnienie żydowskiej organizacji terrorystycznej. O udział w spisku oskarżono później szefa MGB - Wiktora Abakumowa. Wraz z nim do więzienia trafili wszyscy pracownicy ministerstwa, którzy zajmowali się sprawą lekarzy. Po śmierci Józefa Stalina wszystkich aresztowanych związanych ze „sprawą lekarzy” zwolniono.Rozdział trzeci mówi o zimnej wojnie w czasach stalinowskich, czyli w latach 1946 – 1953. Po Drugiej Wojnie Światowej świat został podzielony na dwie części. W jednej z nich znajdował się Związek Radziecki i jego państwa satelickie. Natomiast drugą część zajmowały państwa zachodnie ze Stanami Zjednoczonymi na czele.Pierwszy podrozdział opowiada o najważniejszym punkcie wyścigu zbrojeń – wynalezieniu broni atomowej. Przez długi czas był to najważniejszy cel w Związku Radzieckim. Sukces należał na tym polu nie tylko do szpiegów atomowych takich jak Klaus Fuchs, ale i naukowców pracujących na miejscu, a wśród nich do Andrieja Sacharowa.Kolejny podrozdział opowiada o grupie szpiegów z Wielkiej Brytanii, którzy zostali nazwani „piątką z Cambridge”. Była to grupa studentów, którzy zostali zwerbowani przez oficera wywiadu radzieckiego Arnolda Deutscha w latach trzydziestych. Byli nimi: Harold (Kim) Philby, Donald Maclean, Guy Burgess, John Cairncross i Anthony Blunt. W zakończeniu pracy znajduje się podsumowanie całości wraz z wnioskami autora dotyczącymi tematu. Dalej jest resume w języku rosyjskim, a następnie wykaz bibliografii użytej w pracy. Na samym końcu zostały zamieszczone aneksy.
