Lodowce maksimum ostatniego zlodowacenia i osady starszych zlodowaceń

Lodowce maksimum ostatniego zlodowacenia oraz rozmieszczenie starszych osadów glacjalnych Mapa i blokdiagramy przedstawiaja zasieg i geometrie lodowców tatrzanskich podczas maksimum ostatniego zlodowacenia (Last Glacial Maximum – LGM). Rekonstrukcje lodowców wykonano na podstawie kryteriów geomorfologicznych: rozmieszczenia moren i podciosów lodowcowych. Lodowce podczas LGM i zwiazane z nimi formy marginalno-lodowcowe (moreny) oraz układ odpływu wód proglacjalnych bazuja na mapie w skali 1 : 50 000 (Zasadni i Kłapyta 2014). Tresc tej mapy uproszczono, nieznacznie zmieniono, a takze uzupełniono o zasiegi pokryw morenowych i osadów wodnolodowcowych starszych niz ostatnie zlodowacenie (wg Lukniša 1955, 1968 i Nemcoka et al. 1993). Nie uwzgledniono stratygraficznego podziału tych pokryw przedstawianego w literaturze. Na mapie zamieszczono takze wiek moren i wygładów – wydatowany metoda kosmogenicznego izotopu 36Cl według Makosa et al. (2013, 2014). Podczas LGM w Tatrach obecnych było 55 lodowców o łacznej powierzchni 280 km2 i objetosci 24,6 km3. Najwiekszym tatrzanskim lodowcem był Lodowiec Białki o powierzchni 43,6 km2, długosci 13,4 km, maksymalnej szerokosci 2,2 km i grubosci do 400 m. Zapis geomorfologiczny zasiegu lodowców ujawnia zespół form i osadów typowy dla lodowców pokrytych gruzem (wysokie wały moren czołowo-bocznych, palczaste loby morenowe, relief wytopiskowy), szczególnie na południowym skłonie Tatr Wysokich. Wizualizacja lodowca Białki Plansza przedstawia fotorealistyczna wizualizacje lodowca Białki podczas maksimum ostatniego zlodowacenia. Obrazy wygenerowano w programie Terragen™ 3 (Planetside Software). Wirtualny krajobraz jest oparty na sieci algorytmów (shaderów) wykorzystujacych grafike fraktalna, które determinuja wyglad elementów krajobrazu. Zasiegi starszych zlodowacen Autorzy mapy powrócili do koncepcji Romera, Halickiego, Klimaszewskiego i Lukniša o wiekszym powierzchniowo zlodowaceniu Tatr. Jezory lodowcowe w czesci zachodniej Tatr były krótkie. W Tatrach Wysokich wyszły poza granice gór jako lodowce piedmontowe. Najwieksze rozprzestrzenienie lodowców przypadło na okres wczesnych zlodowacen plejstocenu.

Glaciers of the Last Glacial Maximum and distribution of older glacial deposits The map presents the extent and geometry of the Tatra Mountains glaciers during Last Glacial Maximum (LGM). Glacier reconstruction was based on geomorphological criteria (distribution of moraines and trimlines). LGM glaciers with the associated ice-marginal landforms (moraines) and proglacial drainage pattern were derived from the map at scale of 1: 50 000 (Zasadni & Kłapyta, 2014). This map content was simplified, slightly modified and supplemented with data on the distribution of the most extensive moraines (tills) and glaciofluvial cover older than the last glaciation/ LGM (after Lukniš 1955, 1968; Nemcok et al., 1993). Stratigraphic subdivision of these covers, distinguished in the literature, is not presented. The map also shows cosmogenic 36Cl exposure ages of the moraines and ice-moulded bedrock according to Makos et al. (2013, 2014). During the LGM, 55 glaciers with a total area of 280 km2 and ice volume of 24.6 km3 existed in the Tatra Mountains. The largest, 13.4 km-long and up to 2.2 km-wide, Białka Glacier was nearly 400 m thick and covered 43.6 km2. Geomorphological record of glacier extent shows sediment-landform assemblages typical of debris-covered glacier systems (high latero-frontal dump moraines, lateral lobes, hummocky moraines); especially on the southern slope of the High Tatra Mountains. Visualization of the Białka Glacier Plate shows photorealistic visualization of the Białka Glacier during the Last Glacial Maximum. Images were generated in Terragen™ 3 software (Planetside Software). Virtual landscape is based on a network of fractal-aided algorithms (shaders) determining the appearance of landscape components. Extent of earlier glaciations Previous concepts of Romer, Halicki, Klimaszewski and Lukniš about greater aeral extent of Tatra glaciation were revisited. Glacier tongues in the Western part of the Tatra Mountains were short while in the High Tatra they extended beyond the massif front as piedmont glaciers. Glaciers were most widespread during early Pleistocene glaciations.