Między doktryną konserwatorską a restauracją pamięci. Rekonstrukcja malowideł ściennych z synagogi w Gwoźdźcu dla Muzeum Historii Żydów Polskich.

The work is about the reconstruction of a part of a synagogue of Gwoździec, one of the many wooden synagogues that had existed on the territory of Poland until their destruction during the First and Second World Wars. Project ‘Re!construction’ was carried in order to recreate the wooden construction of the synagogue’s roof and the paintings the roof was covered inside, to eventually place the finalized object in the Museum of the History of Polish Jews in Warsaw, as a part of the main exhibition. What is significant, the project engaged many people, including an international crew of experts working together with students. The works took place in 8 polish cities in synagogues that had turned into working spaces.The iconographic sources that helped designers were not many and included documentation made by Austrian researcher Aloise Breier at the beginning of 20th century, also drawings and measurements made by students and professors of Technical University in Warsaw as well as other archives.The text includes a description of the original polychromy and also a short interpretation of the signs pictured there, basing on the work of Ewa Małkowska-Bieniek, one of the curators of the exhibition in the Museum in Warsaw and works by Maria and Kazimierz Piechotka.In the second part of the text, the process of reconstruction is described, starting with presentation of the designers of the project, Rick and Laura Brown of Handshouse Studio, then including each aspect of works, until the actual creation of the replica carried in 2011-2012. The significance of educational method is emphasized during the whole process, as well as the attractive way to gather interest of public. The following part focuses on the issue of reconstruction as an action against conservation doctrine throughout years. It presents how the word is defined and what are the criteria of using this method in conservation, also during the post-war years in the practice of conservators such as Jerzy ZachwatowiczThe last chapter sums up and tries to evaluate the project from the point of a researcher and observer. The evaluation is suggested in reference to the article by Hanna Jędrzejewska.

Praca dotyczy projektu odtworzenia elementów nieistniejącej już synagogi z Gwoźdźca, jednej z drewnianych synagog, które znajdowały się na krańcach II Rzeczypospolitej, a zostały rozebrane lub zniszczone w czasie I lub II wojny światowej. Projekt „Re!konstrukcja” polegał na odtworzeniu drewnianej konstrukcji dachu synagogi oraz namiotowego sklepienia, które pokryto polichromiami, wzorując się na zachowanej ikonografii. Synagoga w Gwoźdźcu jest najlepiej udokumentowaną synagogą wśród tych zniszczonych, chociaż przeprowadzono niewiele inwentaryzacji, głównie w końcu XIX i początku XX wieku - pozostały rysunki Austriaka Aloisa Breiera, pomiary studentów Politechniki Warszawskiej, a także skromna ilość dokumentacji fotograficznej.W pierwszym rozdziale pracy przybliżono informacje dotyczące obiektu będącego przedmiotem rekonstrukcji. Przedstawiona jest historia obiektu i okoliczności jego zniszczenia. Odwołano się do materiałów źródłowych, jako jedynych pozostałości po świątyni, w tym ikonografii, z której korzystali projektanci rekonstrukcji. Wymieniono autorów dekoracji malarskiej sklepienia, a w późniejszej części przedstawię opis sklepienia, którego interpretację przybliżono bazując przede wszystkim na pracy Marii i Kazimierza Piechotków oraz artykule Ewy Małkowskiej-Bieniek, jednej z kuratorek wystawy głównej w warszawskim Muzeum.W drugim rozdziale pracy określone są założenia projektu oraz w jaki sposób przyczyniła się do niego współpraca warszawskiej instytucji z międzynarodowymi organizacjami biorącymi udział w projekcie, Handshouse Sutdio i Timber Framer's Guild. Opisano przebieg działań zmierzających do wykonania repliki sklepienia w warsztatach-synagogach w 8 miastach Polski. Trzeci rozdział pracy został poświęcony na przypomnienie definicji słowa „rekonstrukcja”, wyróżnienia warunków, których takie działanie wymaga i jakie efekty ma powodować. Wyróżnienie rekonstrukcji pomiędzy innymi działaniami konserwatorskimi określone jest według ustalonych doktryn w dziedzinie konserwacji zabytków. Biorąc pod uwagę dyskusje badaczy i kryteria, które powinna spełniać rekonstrukcja zostaje podjęta próba znalezienia analogii dla repliki synagogi wśród zabytków odbudowanych po zniszczeniach II wojny światowej.Mając za podstawę kwestię wartości rekonstrukcji przybliżoną we wcześniejszej części pracy, a także biorąc pod uwagę wartości „pozakonserwatorskie” istotne dla projektu, w ostatniej części przeprowadzona została ocena wartości przeprowadzonego projektu rekonstrukcji.