Zwykła procedura ustawodawcza jako klucz do unijnej (nie) demokracji

The current development of changes towards democracy within European Union brings up the problem of their sense and potential. The ordinary legislative procedure – the core of Union’s democracy – is the first step to have the general image of the problem. The regulation of the Treaties raises doubts about the real influence of citizens through European Citizen’s Initiative on the EU law while the national parliaments’ one suffers from shortcomings of Early Warning System. The problem gets even more complicated once is the democratic legitimacy of legislators, thus of EU legal acts, targeted. European Commission, with its power to present the legislative proposal, amend it and withdraw, seems to legislate way more seriously than Council or Parliament do. However, its legitimacy lacks some basing elements and EC cannot simply redeem itself using the argument of effectiveness of actions. At the same time, the European Parliament also struggles for legitimacy and faces the essential question of democracy – how few the active citizens have to be to do not be in presence of democracy any more? The most pernicious conviction is though the one about Council’s legitimacy, unfairly based on the concept adopted in federal states. With all this confusion, the principle of institutional balance is nowhere near as useful as it could seem to be.The lack of democratic legitimacy of acts issued from the ordinary legislative procedure gets aggravated since there is no reasonable solution. Different theories, worked out for national democracies, are either contradictory to the effectiveness requirement, intrinsically incompatible with supranational and derivative character of EU’s democracy, or cannot be carried out due to the lack of European demos. As a consequence, any solution should be adopted extremely carefully and with the necessary restraint.

Obecny trend zwiększania demokracji w Unii Europejskiej przywołuje kwestię jej zasadności i wykonalności. Zwykła procedura ustawodawcza – serce unijnej demokracji – jest pierwszym krokiem do uzyskania pełnego obrazu problemu. Regulacje traktatowe rodzą wątpliwości co do rzeczywistego wpływu obywateli poprzez Obywatelską Inicjatywę Ustawodawczą na unijne prawo, natomiast parlamenty narodowe ponoszą negatywne konsekwencje wad Systemu Wczesnego Ostrzegania.Problem komplikuje się, gdy uwaga koncentruje się na demokratyczne legitymacji legislatorów, a więc unijnych aktów prawnych. Komisja Europejska, ze swoimi uprawnieniami w zakresie składania, zmiany i wycofywania projektu ustawodawczego, wydaje się być legislatorem nawet większego kalibru niż Rada czy Parlament. Jednakże, jej legitymacji brak podstawowych elementów, niedających się zwyczajnie zrekompensować argumentem o skuteczności działań. Równocześnie, Parlament Europejski także walczy o swoją demokratyczną legitymację, konfrontując się z kluczowym pytaniem demokracji – jak nieliczni muszą być aktywni obywatele, aby nie można było już mówić o demokracji? Najbardziej zgubne jest jednak przeświadczenie o demokratycznej legitymacji Rady, niesłusznie posługującej się konceptem wypracowanym w państwach federalnych. Przy całym tym zamieszaniu, zasada równowagi instytucjonalnej zawodzi wszelkie pokładane w niej nadzieje.Problem braku demokratycznej legitymacji aktów wywodzących się ze zwykłej procedury ustawodawczej jest tym bardziej poważny, że brak jest racjonalnego pomysłu na rozwiązanie problemu. Rozmaite teorie, wypracowane dla demokracji krajowych, są bądź to przeciwne zasadzie skuteczności, bądź sprzeczne z ponadnarodowym i wtórnym charakterem unijnej demokracji, bądź wreszcie niemożliwe do wprowadzenia w życie ze względu na brak Europejskiego demosu. W rezultacie, jakiekolwiek rozwiązanie powinno zostać przyjęte wyjątkowo ostrożnie i z konieczną powściągliwością.