Droit de suite regulation in Polish and French Copyright law

Celem niniejszej pracy jest przedstawienie problemów teoretycznych i praktycznych związanych z regulacją droit de suite w kształcie wynikającym z implementacji do polskiego porządku prawnego postanowień Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/84/WE. Zagadnienia zostały przedstawione w perspektywie prawnoporównawczej odnoszącej się do rozwiązań analogicznych kwestii w prawie francuskim. Regulacja francuska została wybrana jako model do analizy porównawczej ze względu na genezę tego prawa, która swój początek ma w ustawie francuskiej z 1920 r., lecz także z uwagi na jej praktyczne stosowanie przez uczestników obrotu na rynku dzieł sztuki i obecność w orzecznictwie. W Polsce instytucja droit de suite została wprowadzona do prawa autorskiego w 1994 r. (istniała także krótko w okresie 1935 – 1952) i mimo ponad 20 lat obowiązywania nie jest stosowana w obrocie. W niniejszej pracy podjęto próbę wykazania przyczyn tego zjawiska oraz zaproponowano zmiany, których wprowadzenie mogłoby usprawnić i spopularyzować tę regulację.Pierwszy rozdział pracy przedstawia istotę i genezę prawa do wynagrodzenia z tytułu droit de suite. Opisano ewolucję tego uprawnienia we francuskim i polskim ustawodawstwie oraz kształt jaki przybrała ta regulacja w Konwencji berneńskiej o ochronie dzieł literackich i artystycznych. W rozdziale tym zawarto również analizę postanowień Dyrektywy 2001/84/WE wprowadzającej i harmonizującej prawo do wynagrodzenia we wszystkich krajach UE. Na koniec, zasygnalizowano plany i dyskusje toczące się nad wdrożenia tej instytucji do systemów prawnych krajów o znaczącym udziale w rynku sztuki.W drugim rozdziale przedstawiono problemy związane z pojęciami, których właściwe rozumienie jest konieczne dla stosowania droit de suite. W szczególności, opisane zostały różnice istniejące między pojęciem utworu, którym operuje prawo autorskie a dziełem sztuki. Uwzględniono zwłaszcza problemy dotyczące współczesnych form artystycznego wyrazu. Zwrócono uwagę na fakt, iż wytwory sztuki konceptualnej wymykają się instytucjom prawa autorskiego, które chronią utwór rozumiany jako rezultat pracy człowieka, lecz nie obejmują ochroną pomysłu. W rozdziale tym opisano także kontrowersje dotyczące rozumienia pojęcia oryginału utworu plastycznego i fotograficznego, uwzględniając dziedziny sztuki, w których proces twórczy polega na przygotowaniu matrycy, płyty graficznej czy formy, z których później można otrzymać więcej niż jeden egzemplarz utworu (art multiples). Przedstawiono również analizę pojęcia zawodowej odsprzedaży dzieła sztuki, które zostało niefortunnie implementowane do polskiego porządku prawnego.W kolejnym rozdziale zostały omówione dominujące, aktualnie koncepcje dotyczące charakteru prawnego droit de suite w doktrynie polskiej i francuskiej wraz z uzasadnieniem przynależności tego uprawnienia do kategorii majątkowych praw autorskich. Szczegółowej analizie poddana została treść prawa do wynagrodzenia. Przedstawiono również wątpliwości co do poprawności transpozycji postanowień Dyrektywy przez polskiego ustawodawcę.Ostatni rozdział omawia wpływ istnienia regulacji na rynek sztuki w Polsce i w UE. Przedstawione w nim zostały wyniki sprawozdania Komisji Europejskiej dotyczącego stosowania droit de suite w krajach członkowskich oraz jego wpływu na handel dziełami sztuki, a także raportu przygotowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego po dokonanych w 2012 r. konsultacjach społecznych. Rozdział ten zawiera ponadto wnioski z analizy postanowień regulaminów wybranych domów aukcyjnych. Osobnym zagadnieniem, związanym z funkcjonowaniem instytucji, które zostało poruszone w tym rozdziale jest kwestia administrowania prawem przez organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi. Porównano modele funkcjonujące w Polsce i we Francji oraz zaprezentowano wynikające z tego zestawienia wnioski. Na końcu przedstawione zostały wnioski de lege ferenda, mające na celu wzmocnić stosowalność tego prawa w Polsce.

The purpose of this work is to present theoretical and practical issues concerning the resale right (fr. droit de suite) regulation resulting from transposition to the Polish legal system provisions of the Directive 2001/84/EC of the European Parliament and of the Council. Issues are presented as the comparative study with the French copyright law. The resale right comes originally from the French regulation which makes it appropriate as the comparison benchmark. In addition, the French regulation is well applied in the art market transactions and present in the jurisprudence. In Poland resale royalty right was introduced to the copyright law in 1994 (it was also shortly present between 1935 and 1952). However, despite being in force for more than 20 years, it is rarely used in practice. This work tries to indicate the reasons behind this pitfall and propose the law changes which introduction might improve and popularise this regulation.First chapter presents the overview and origin of the resale right concept. It describes an evolution of the regulation in the French and Polish legal system as well as in the Berne Convention for the Protection of Literary and Artistic Works. After that the chapter presents the analysis of the provisions of the Directive 2001/84/EC, which harmonises resale right in all member states of EU. The chapter concludes with discussions and plans for its implementation in the countries with the leading art market.The second chapter presents the definitions of the notions, which appropriate comprehension is essential in applying resale right provisions. There were described in detail differences between the notion of “work”, which is used by copyright law and “work of art” with the stress on the issues concerning contemporary forms and fields of art. It was also underlined that the works of conceptual art slip away the traditional copyright institutions, which do not give protection to the idea. This chapter deals as well with the notion of “original work of art”. This concept might be controversial in the art disciplines where artistic process consists of preparation the mould, matrix or photographic negative from which afterwards more than one copy of the work may be made (art multiples). Finally, the chapter presents a definition of the “act of professional resale” concept, which was not clearly implemented by the Polish legislator.The next chapter discusses the actual and dominant concepts concerning the legal character of the resale right in the Polish and French doctrine. It describes also the legal justification for its belonging to the category of the economic copyrights. This chapter provides a detailed analysis of the content of the resale right and raises some issues concerning its correct transposition to the Polish law.Finally, last chapter deals with the impact of the regulation on the art market in Poland and the EU. It begins with the presentation of the results form the report of the European Commission concerning the impact of the application of the resale right in the member states to the art market and from the report of the Polish Ministry of Culture and National Heritage conducted in 2012. After that, it presents conclusions drew from the analysis of the auction houses’ regulations. Finally, it presents a problem of the collective management of that right by collective management organisations. The models functioning in France and Poland were compared. In the end, de lege ferenda conclusions regarding enforcement of the resale right in Poland are presented.