Morfologiczny zapis zlodowaceń plejstoceńskich w Polskich Tatrach Wysokich na przykładzie Doliny Białki

Wysokogórska rzeźba polodowcowa cechuje się występowaniem zróżnicowanych form akumulacyjnych oraz erozyjnych o genezie glacjalnej. Główne rysy rzeźby Tatr pochodzą z okresu trzeciorzędowego, lecz to plejstoceńskie procesy przeobraziły ich rzeźbę na rzeźbę typu alpejskiego. Podczas plejstoceńskich glacjałów tworzyły się lodowce górskie, których występowanie jest odzwierciedlone w dzisiejszej rzeźbie wysokogórskiej. Góry wysokie, w których występowały lodowce cechują się charakterystyczną rzeźbą polodowcową przejawiającą się występowaniem osadów glacjalnych pozostawionych przez lodowiec, oraz licznymi formami erozyjnymi. Istniejąca przed czwartorzędem rzeźba została zamaskowana osadami glacjalnymi. Występowanie lodowców górskich potwierdza również obecność dolin U-kształtnych, dolin zawieszonych, wygładów skalnych oraz kotłów lodowcowych zamkniętych ryglami skalnymi. Ruchy oscylacyjne lodowców zapisywane są w systemach morenowych oraz formach erozyjnych, dzięki którym możemy określić przebieg zlodowacenia. Szczegółowa analiza geomorfologiczna tych form pozwala na odtworzenie zasięgu, powierzchni i geometrii lodowców. Plejstoceńskie formy glacjalne przemodelowywane są przez holoceńskie procesy morfogenetyczne. Obecnie są one kształtowane przez procesy stokowe takie jak: osuwanie, obrywanie, odpadanie, spływy gruzowe i torencjalne, soliflukcję. Osady wyścielające dno doliny Białki zostają również rozcinane poprzez płynące potoki. Obecnie, modelowanie Tatr nawiązuje głównie do przebiegu pięter klimatyczno-roślinnych, warunków orograficznych oraz litologii i odporności skał. To właśnie od tych czynników zależy intensywność procesów obecnie zachodzących na stokach i w dnach dolin.

After glaciation high mountain landform is characterized by presence of different accumulative and erosive formations of glacial origin. Main traits of Tatra Mountains shape have their beginning in Tertiary period. However, it was Pleistocene processes, what transformed their shape into Alpine form. During Pleistocene glaciation mountain glaciers were formed. Their previous presence may be proved by contemporary shape of the high parts of the mountains. High mountains, where the glaciers were shaped, are marked by the typical post - glaciation patterns e.g. glacier deposits, left behind by the glacier or numerous erosive forms. Existing before Quaternary land was covered by glacial deposits. The activity of mountain glaciers is also proved by the presence of U-shaped valleys, hanging valleys, glacier cauldrons closed by blocks of the rocks or glacial polish. Oscillatory movements of the glaciers may be seen in moraine systems and erosive forms. They show us how the process of glaciation developed. Detailed geomorphological analysis of previously mentioned forms allows reconstruction of the range, area and geometry of the glacier. Pleistocene glacier forms are remodeled by Holocene morphogenetic processes. Currently they are molded by slope processes e.g. slumping, subsidence, slides, falling, soil slips. The drops that cover the bottom of Białka Valley are also separated by flowing streams. Contemporary Tatra Mountain shaping is conditioned by the climate and vegetation zones and levels, geographical aspects or lithology and rock resistance. They are the factors affecting now the intensity of the processes present on slopes and valleys bottoms.