The role of women in the Church and Christian society in the late nineteenth and early twentieth century, with particular emphasis on the recognition of the issue in official journals of the Greek Catholic diocese in Przemysl

This dissertation aims to show the place envisioned for Galician women in the Greek-Catholic Church and in society at the turn of the century. The times which this dissertation relates to were in many ways crucial. All of Europe was undergoing strong transformations. Life took on new speed and quality, thereby redefining the understanding of the world and man. It was also an important time for women. Not only did their life situation change, but, above all, their awareness and expectations towards reality. Also, Galician women began demanding wider access to public space. They began to attend schools, establish new companies and organizations, deal with literature, et cetera. However, the women’s movement in Ukraine developed outside any ideology and was rather a result of a desire to help society as a whole. Ukraine was at the time a poor and peripheral area, almost completely devoid of any secular intellectual elite. The national revival which took place in the nineteenth and twentieth century included also women, who had to deal with specific tasks and needs, quite different from their western colleagues. Women's activities were for a long time perceived as a means to serve the people rather than their personal right. An analysis of texts printed in the official journals of the Greek Catholic diocese in Przemysl leads to the conclusion that the Greek-Catholic Church, which for a time was the only stratum of intelligentsia in Galicia, responded quite well to the dynamic changes. However, the question of whether in the late nineteenth and twentieth century there had been a breakthrough in the perception of Galician women, and whether society accepted their new, more active models, has no clear answer. On the one hand, the Church was able to create culturally appropriate models, establishing a new place for women in the family and society. On the other hand, although it did open up for them paths which had until then been inaccessible, in fact everything was held in the rigid framework of tradition.

Niniejsza praca ma na celu ukazanie jakie miejsce na przełomie XIX i XX wieku przewidywał dla kobiety Kościół greckokatolicki w Galicji. Czas, którego dotyczą rozważania był pod wieloma względami przełomowy. Na obszarze całej Europy doszło wówczas do silnych przeobrażeń. Życie zaczęło nabierać nowego tempa i jakości, wyznaczając ramy dla zupełnie na nowo pojmowanego świata i człowieka. Czas ten zadziałał pobudzająco także na kobiety. Zmieniała się bowiem nie tylko ich sytuacja życiowa, ale przede wszystkim świadomość i oczekiwania wobec rzeczywistości. Także i galicyjskie kobiety zaczęły domagać się dostępu do szeroko rozumianej przestrzeni publicznej, zaczęły uczęszczać do szkół, zakładać nowe towarzystwa, prowadzić działalność literacką, itd. Kobiecy ruch na Ukrainie rozwijał się jednak z dala od jakiejkolwiek ideologii, wynikał zaś z chęci niesienia pomocy całemu społeczeństwu. Ukraina była w tamtym czasie obszarem biednym oraz peryferyjnym, niemalże całkowicie pozbawionym świeckich elit intelektualnych. W przypadające na wiek XIX i XX odrodzenie narodowe włączały się więc także kobiety, przed którymi wyrastały zupełnie inne potrzeby i zadania niż przed ich zachodnimi koleżankami. Kobiece aktywności przez długi czas odbierane były jako środek do służenia narodowi, a nie ich osobiste prawo. Analiza tekstów drukowanych w oficjalnych czasopismach diecezji greckokatolickiej w Przemyślu pozwoliła stwierdzić, że Kościół greckokatolicki, będący do pewnego czasu jedyną warstwą inteligencką w Galicji, dosyć dobrze odnalazł się w sytuacji szeroko pojętych zmian. Na pytanie czy na przełomie XIX i XX wieku nastąpił swoisty przełom w postrzeganiu galicyjskich kobiet oraz czy społeczeństwo akceptowało ich nowy, bardziej aktywny obraz? – nie ma jednak jednoznacznej odpowiedzi. Z jednej strony, Kościół umiał wytworzyć adekwatne kulturowo modele, wobec których dla kobiety przewidziano nowe miejsce w rodzinie i społeczeństwie. Z drugiej zaś strony, choć otworzyły się dla niej dotąd niedostępne ścieżki, to w rzeczywistości wszystko odbyło się w ramach niewzruszonej tradycji.