Krótkookresowe zmiany stanu wody i chemizmu wód potoków w części krystalicznej i osadowej na przykładzie potoku Bystra Woda (Tatry Zachodnie)

Celem pracy było poznanie krótkookresowej zmienności stanu wody i chemizmu wód potoku Bystra w Tatrach Zachodnich. Badania prowadzono w dwóch punktach pomiarowych zlokalizowanych w dwóch częściach zlewni reprezentujących krążenie wody w skałach krystalicznych i osadowych. Zastosowano ujęcie sezonowe obejmujące stały monitoring zlewni (pomiar natężenia przepływu, pobór prób), oraz którtookresowe (pobór prób autosamplerem, pomiary ciągłe temperatury, przewodności i stanu wody). Do oznaczenia składu chemicznego wody została wykorzystana metoda chromatografii jonowej. Analizy wykazały, że krótkookresowe zmiany stanu wody w zlewni krystalicznej są większe niż w osadowej. Szybkość krążenia wody w części osadowej jest wolniejsza niż w krystalicznej. Zmienność stężeń jonów jest bardzo mała w zlewni Bystrej, ale zróżnicowana w czasie wezbrań i nie zawsze przebiega w liniowy sposób. Ponadto reakcje niektórych jonów są podobne w obu zlewniach, a inne są zróżnicowane. Histerezy nie były zjawiskiem regularnym – obserwowano także występowanie wszystkich kierunków, co wskazuje na zróżnicowane zasilanie cieków w czasie wezbrań. W ujęciu sezonowym wody zlewni Bystrej zaliczają się do wód ultrasłodkich i cechują się złożonym typem hydrochemicznym – w zlewni krasowej występuje jeden typ, a w krystalicznej następują zmiany typu hydrochemicznego w ciągu roku. Temperatura wód zlewni Bystrej cechuje się dwudzielnością. W wyższych partiach (obszar krystaliczny) jest niższa, ale wykazuje się większą zmiennością w ciągu roku niż w niżej położonym punkcie odwadniającym zlewnię krasową.

The aim of the study was to study the short-term variability of the water level and chemistry of Bystra Stream water in the Western Tatras. Research was conducted at two measuring points located in two parts of the catchment area representing the circulation of water in crystalline and sedimentary rocks. Water of Bystra Stream was characterized by the seasonal (regular flow measurements and water sampling) and short-term (water sampling by the autosampler and regular monitoring of conductivity, temperature and water level) approach. Water chemical composition was tested by ion chromatography. Analyzes have shown that short-term changes in the water level of the crystalline catchment are greater than in sediment. The speed of water circulation in the sediment part is slower than in crystalline. In the Bystra catchment the variability of the ionic concentrations is very small, but varied during the flood and does not always run in a linear manner. In addition, the reactions of some ions are similar in both catchments and others are different. Hysteresis loops was not a regular phenomenon - all directions were monitored, indicating the differentiated source of water during the flood. In the seasonal approach, the Bystra catchemnt was classified as „ultrasweet” water. The hydrochemical type was complex. In the karst catchemnt occured one type, and in the crystalline catchment the hydrochemcial type changed throughout the year. The waters of Bystra catchment are characterized by duality. In the upper parts of valley (crystalline area) temperature are lower but show more variability over a year than in the lower part – in the karst catchment.