Tarnowski Manor in Szlak Street – the history of the proprietorship and historic preservation issues

Obecnie zaniedbany dwór Tarnowskich skrywa w swoich murach relikty willi Montelupich z końca XVI wieku. Była ona prostopadłościennym dworem obronnym z attyką i stanowiła jeden z najokazalszych budynków na przedmieściach Krakowa. Wyruszały z niej orszaki możnowładców i kondukty pogrzebowe monarchów. Rezydencja wielokrotnie zmieniała właścicieli i była przekształcana. Pod koniec XIX wieku była domem Stanisława Tarnowskiego – badacza literatury i rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego, który rozbudował ją o skrzydła boczne. Podczas II wojny światowej okupanci umieścili w budynku siedzibę Hitlerjugend. W 1945 roku dwór spłonął. Po wywłaszczeniu Tarnowskich odbudowano go z przeznaczeniem na siedzibę rozgłośni Polskiego Radia. Po zmianie ustrojowej dwór powrócił w ręce prawowitych właścicieli, którzy sprzedali go spółce planującej jego adaptację na cele hotelowe. Działania zablokował konserwator a niezabezpieczony zabytek popadł w zaniedbanie. Obecnie jest własnością Wyższej Szkoły Europejskiej, która planuje jego remont. Rezydencji nieodłącznie towarzyszył ogród – początkowo włoski, następnie przekształcony w park w stylu angielskim. W okresie PRL udostępniono go społeczeństwu jako park Jalu Kurka. Obecnie znajduje się on w rękach salwatorianów, którzy dążyli do jego zabudowania. Pozostaje zaniedbany i zamknięty. Na złożoną problematykę konserwatorską złożyły się nacjonalizacja i reprywatyzacja dworu, podział dawnego terenu założenia dworko-parkowego, napór inwestycyjny i zagrożenie komercjalizacją oraz przedkładanie przez właścicieli własnego interesu nad korzyść społeczną. Nie bez znaczenia pozostaje też skromny stan badań i słabe rozpoznanie dworu.

Now neglected, the Tarnowski Manor has the relics of Montelupi Villa, which dates back to the late 16th century. It was a cuboid manor-house with an attic and was considered one of the most magnificent buildings of the suburbian Cracow. From in front of the Residence, aristocratic entrances to the city and royal funeral processions used to begin. The Manor had numerous owners and underwent several modifications. At the end of the 19th century it was the residence of Stanisław Tarnowski – a literary scholar and rector of Jagiellonian University, who added the side outbuildings to the manor. During World War II, the Nazi German occupants turned the building into the seat of Hitlerjugend. In 1945 its interiors were consumed by fire. After expropriation of the noble family, it was renovated in order to hold the offices of the Polish Radio. The Tarnowski family managed to take over the property after the changes in the political system of the state, and subsequently sold it to the company which was planning to turn the residence into a hotel. The plans were rejected by the City Conservation Office and the unprotected monument fell in disrepair. Nowadays it is owned by Tischner European University and there are plans for renovation. The garden was an integral part of the residence, once that of Italian style, then English one. In the period of the Polish People's Republic it was open to the public under the name of Jalu Kurek's park. Nowadays it is owned by Salwatorian Fathers, who intended to build it over. Nevertheless, it still remains neglected and closed. The fundamental causes for the complexity of conservation issues are nationalisation and reprivatisation of the Manor, the division of the area, entrepreneurial pressure, and commercial threat or the owners' preference to care about personal interests rather than of the public ones. Inadequate research work and the palace reconnaissance are of importance as well.