Ill Subjectivity and Affective Expressions of Pain. Thomas Bernhard, Witold Gombrowicz

Zasadniczym celem niniejszej dysertacji jest analiza figur choroby i bólu przedstawionych w wybranych utworach Thomasa Bernharda oraz Witolda Gombrowicza, ze szczególnym uwzględnieniem refleksji nad podmiotowością chorego oraz możliwościami afektywnej ekspresji indywidualnych doznań (z wykorzystaniem tez Briana Massumiego i Gilles'a Deleuze'a). Interpretacja Chłodu. Izolacji (rozdział I), autobiograficznego opowiadania Thomasa Bernharda, oscyluje wokół zagadnienia wpływu społeczeństwa oraz instytucjonalnego wymiaru medycyny na jednostkę chorą, a także problemu nieufności podmiotu wobec języka (jako zestawu upowszechnionych mechanizmów symbolizacji, metaforyzacji). W rozważeniu tych kwestii wykorzystane zostały kategorie paroksyzmu i trajektorii (której źródło stanowią badania socjologiczne). Analiza powieści Mróz Thomasa Bernharda (rozdział II) wyraźniej problematyzuje zagadnienia percepcji chorego, podejmowanych przez podmiot prób wyrażenia własnych doświadczeń, kształtowanych przez niego relacji międzyludzkich. Refleksje te oscylują wokół dwóch pojęć: ekskluzji i logorei, które pozwalają ponownie wybrzmieć problemowi ekspresji jednostki cierpiącej. Przedmiotem dalszych rozważań są wybrane epizody z Dziennika Witolda Gombrowicza (rozdziały III-IV), najściślej prezentujące swoistość dyskursu pisarza o bólu. Do zasadniczych przedstawionych tu zagadnień należą: status bólu w świecie ludzkim i pozaludzkim, problem (nie)zdolności współodczuwania cierpienia drugiej istoty oraz pytanie o możliwość nadania sensu swym doznaniom. W rozważeniu tych kwestii wykorzystana została autorska kategoria dotkliwości (dla której inspirację stanowiły refleksje Jeana-Luca Nancy’ego). Powyższe analizy, którym towarzyszyć będą refleksje Emila Ciorana – patrona niniejszej dysertacji, wieńczy próba syntetycznego ujęcia poruszonych w rozprawie problemów oraz pytanie o możliwość międzyludzkiego oddziaływania afektywnych ekspresji bólu.

The dissertation is an attempt at analyzing the figures of illness and pain presented in the selected works of Thomas Bernhard and Witold Gombrowicz, with emphasis on questions about the subjectivity of patient and the ways of affective expression of individual feelings (based on the works by Brian Massumi and Gilles Deleuze). The interpretation of Die Kälte. Eine Isolation (chapter I), Bernhard’s autobiographical work, presents how society and medicine can change the person in pain, as well as the problem of radical distrust of language. The analysis of the novel Frost by Bernhard (chapter II) pays special attention to the matter of perception of the ill subject, which is connected with the question about the interpersonal relationship and the ways of expression of individual experiences. The main issue of Witold Gombrowicz’s discourse of pain, described in his diary, include (chapters III-IV): the place of pain the human and non-human world, the problem of (in)ability to empathize suffering of other beings and the question about the ability to make sense of the sensations. In the end, the thesis presents, based on the theories of Emil Cioran, the essence of the affective expression of pain.