The Iconography of Ecclesia and Synagoga in Byzantine Art

The purpose of this thesis is to analyze the iconography of Ecclesia and Synagoga in Byzantine art. This issue has been present in the subject literature before, however, it has not been discussed synthetically. This thesis presents the catalogue of already known images, describes them and discusses the main problems according to the published researches. Images are grouped according to their origin, technique and chronology. Groups are the object of analysis in individual chapters. The earliest representations are Ecclesia ex circumcisione and Ecclesia ex gentibus from the 5th century Roman mosaics. The illustrations to The Third Oration by Gregory of Nazianzus come from the 11th and 12th centuries, and there the motif is present independently from the Crucifixion scene. In later works motif of Ecclesia and Synagoga appears only in the Crucifixion scene, just as in Carolingian art. It is firstly discussed, in the miniatures from Greek, Syrian, Armenian and Slavic Gospel Books and secondly, in the wall paintings and icons. Those images are dated at the 11th to 16th century. In the last chapter the Carolingian works of the 9th century are presented as well as those images, where the western and Byzantine iconography come together. In the Byzantine art the personifications of Ecclesia and Synagoga are shown in contrast, symbolising the Old Law giving way to the New Law. The divine provenance of this change is emphasised by the presence of angels, a characteristic theme of the Byzantine art. Also the Eucharistic aspect of Ecclesia is emphasised, especially when she is collecting the blood and water from the wound of Christ in the Crucifixion scene. In further research the catalogue of images could be developed and the ways of its development could be better explained.

Celem niniejszej pracy jest zanalizowanie ikonografii Eklezji i Synagogi w sztuce bizantyńskiej. Zagadnienie to pojawiło się w literaturze przedmiotu, jednak do tej pory nie doczekało się syntetycznego opracowania. Niniejsza praca kataloguje znane przedstawienia, opisuje je i omawia ich problematykę, odwołując się do stanu badań. Dzieła zostały podzielone na grupy ze względu na pochodzenie, technikę wykonania i chronologię. Poszczególne grupy omawiane są w kolejnych rozdziałach. Najwcześniejsze przedstawienia występują na rzymskich mozaikach z V w. jako para Ecclesia ex circumcisione i Ecclesia ex gentibus. Z XI i XII w. pochodzi pięć miniatur, będących ilustracją do III homilii Grzegorza z Nazjanzu, na których temat ten występuje niezależnie od sceny Ukrzyżowania. W późniejszych działach motyw Eklezji i Synagogi pojawia się wyłącznie w kontekście Ukrzyżowania, tak jak w sztuce karolińskiej. Najpierw zostały omówione miniatury w ewangeliarzach greckich, syryjskich, armeńskich i słowiańskich, później dzieła malarstwa monumentalnego i ikonowego. Przedstawienia te datowane są od XI do XVI w. W ostatnim rozdziale przytoczone zostały dzieła sztuki karolińskiej z IX w. oraz te przedstawienia, w których przenikają się wpływy ikonografii bizantyńskiej i zachodniej. Ikonografia sztuki bizantyńskiej wyróżnia się skontrastowaniem postaci Eklezji i Synagogi, symbolizujących Stare Prawo ustępujące przed Nowym. Boska proweniencja tej zamiany zostaje podkreślona przez obecność aniołów – motyw charakterystyczny dla sztuki bizantyńskiej. Ważnym aspektem jest także eucharystyczny aspekt personifikacji Eklezji, uwidaczniający się szczególnie w scenach Ukrzyżowania, w których zbiera ona krew i wodę wypływającą z rany Chrystusa. Dalsze badania pozwoliłyby na poszerzenie katalogu dzieł oraz wyznaczenie linii rozwojowych motywu.