The subject matter of this paper is history of Jewish settlement in Pomorzany, a private town located in Red Russia, in the Old Polish period. The first owner of the town was the house Świnka, and after them Sienieński, Sobieski and Pruszyński. The town had a dozen of villages and surrounding lakes. The whole estate was called "klucz pomorzański" - "a Pomorzany key". The paper contains the history of the Jews in Pomorzany from the 17th cent. to the end of the 18th cent. The history of the city dates back to the 14th cent., however, the first Jewish settlers arrived in Pomorzany in the beginning of the 17th cent. In the reported period, 200 years of Jewish settlement in the city of Pomorzany consisted of both prosperity and stagnation. The 17th cent. was particularly acute for these area due to numerous wars among the Tatars and Cossacks. The gradually growing Jewish population in Pomorzany significantly slowed down its development during this period, however, the city ruled by king Jan III Sobieski took care of its residents, including the Jews. Sobieski was well disposed towards the Jewish settlers in his estates and issued special privileges to improve their existence. In Pomorzany he gave a number of rights to the Jewish community, including a permission to build a synagogue, a school and a hospital. Jewish cemetery was built and charity organizations were established. Despite many losses suffered by the Jewish families, the community in Pomorzany continued its development and built the foundations of the 18th cent. shtetl on the eastern borders of the kingdom. The end of the 17th cent. brought changes to the Jewish community in Pomorzany. The group that previously was dependent on the Jewish community in Lviv was transformed into an independent kahal in the beginning of the 18th cent. It brought social changes such as new jobs, which until then, were not so popular or dominated by the Jews, for example tenancy and taproom, which significantly expanded in the beginning of the 18th cent. It is confirmed by numerous archival documents that the leasehold in Pomorzany and surroundings, which included lands, ponds, mills, fairs and taverns, was mostly represented by the the Jewish residents of the area. The 18th cent. in this paper is described primarily in the context of the jobs performed by the Jews and conflicts between them and the Christian citizens of the town. The city lost its former status after the raids and skirmishes with the enemy. In addition, the area did not benefit from change of the owner. Jan III Sobieski and his father Jakub were true patrons and protectors of the city, and during their rule Pomorzany recorded development in architecture, economy, trade and manufacturing. However, after the death of Jan III Sobieski, the subsequent successors were unable to restore the splendor of the city. Pomorzany were also affected by wars in XVIII cent., including foreign armies marching through the city, high contributions paid and stationing of troops. The paper ends the story of the Jews in Pomorzany on the partition of Poland, when the area was put under jurisdiction of the Governorship of Złoczów, a part of Galicia.
Tematem pracy są dzieje osadnictwa żydowskiego w Pomorzanach, mieście prywatnym usytuowanym na terenie Rusi Czerwonej. Historia miasta sięga wieku XIV, pierwski osiedleńcy żydowscy pojawili się z początkiem wieku XVII. Praca zawiera historię Żydów pomorzańskich do końca wieku XVIII. Przez okres opisywanych 200 lat osadnictwa żydowskiego w Pomorzanach miasto odnotowało zarówno rozkwit jak i stagnację i niedolę. XVII wiek był szczególny dla tych terenów ze względu na odbyte liczne wojny m.in, z Tatarami, Kozakami. Populacja Żydów w Pomorzanach znacznie zmalała w tym okresie, jednakże miasto pod władaniem króla Jana III Sobieskiego dbało o swych mieszkańców, również Żydów. Sobieski sprzyjał żydowskiemu osadnictwu we własnych majątkach i specjalnymi przywilejami poprawiał byt Żydów. Pomimo wielu strat poniesionych przez rodziny żydowskie, gmina w Pomorzanach rozrastała się i budowała podwaliny pod XVIII wieczny sztetl na wschodnich rubieżach Rzeczypospolitej. Koniec XVII wieku przyniósł w Pomorzanach zmiany w układzie gminnym żydowskiej społeczności, gmina ta dotychczas stanowiła status podkahałku lwowskiego, z początkiem wieku XVIII gmina przeobraziła się w samodzielny kahał. Była w tym okresie widoczne inne przemiany społeczne w postaci nowych zawodów, do niedawna jeszcze nie tak spopularyzowanych i zdominowanych przez Żydów. Była to arenda ziemska, oraz propinacja, która z początkiem XVIII wieku istotnie się rozwinęła. Wskazują na to liczne dokumenty archiwalne, z których wnioskować mozna, iż arenda zawierająca dzierżawę; ziemską, stawów, młynów, targów czy karczem, była w przeważającej liczbie reprezentowana przez żydowskich mieszkańców Pomorzan. Wiek XVIII w Pomorzanach w pracy jest opisany głównie jako okres typowego miasteczka, któtre utraciło dawny status po odbytych wielu bitwach i utarczkach z najeźdźcą. Dodatkowo nie sprzyjała miastu zmiana właściciela. Jan III Sobieski był dla miasta prawdziwym patronem, opiekunem i za jego życia Pomorzany odnotowały rozkwit architektury, gospodarki, handlu i wytwórstwa, jednakże po jego śmierci kolejni sukcesorzy nie byli w stanie przywrócić świetności miasta. Na niedolę Pomorzan nałożyły się jeszcze kolejne wojny, przemarsz obcych wojsk przez miasto, wysokie płacone kontrybucje. Praca zamyka historię dziejów Żydów w Pomorzanach w momencie rozbiorów Polski i przejścia tych terenów i miasta pod jurysdykcję złoczowską w obrębie Galicji.
