The aim of the M. A. thesis is to describe, analyse, and interpret the Italian secular painting created in the period of the early Cinquecento period, in which painting there is represented a book. The book played a significant symbolic role in portraits, and its frequent presence, so very much noticeable in the chosen historical period, was both the sign and the testimony of important cultural changes that took place in Italy over the decades. Paintings chosen for interpretation are therefore treated as specific testimony to these changes. Analysed in the perspective of the texts of culture, they also complete and complement our knowledge of previous ages, which we acquired from literature and other kinds of written documents.The thesis is divided in two main parts. The first one is an introduction into issues essential for analyses of relevant paintings, and the second part consists of interpretations of selected portraits.In the first part one can find sub-chapters on, e.g., book symbolism in art (based on works by J. Hall, W. Kopaliński, J. Guze, and J. Białostocki); history of book in Italy, including most essential information on its methods of production, printing, cover design, and its general appearance, as well as portrayal of Italian educational system, and of the intellectual circles of the discussed fragment of the Italian history. The second part, central to the thesis , contains interpretations of paintings by chosen painters: Giorgione (1477/78–1510), Lorenzo Lotto (1480–1556/57), Sebastian del Piombo (1485–1547), Adrei del Sarto (1486–1530), Domenico Caprioli (1494–1528), Jacopo Carucci (1494–1557), Agnolo di Cosimo, known as Bronzino (1503–1572), Parmigianino (1503–1540), Sofonisba Anguissoli (1532-1625), and Lucia Anguissoli (1536/38–1565). Bronzino was chosen because it is possible to identify both the portrayed persons and the books represented in the paintings. That, in turn, made it possible to conduct an in-depth examination of the function and the symbolism of the works. Parmigianino’s oeuvre was interesting insofar as it contains portraits of the melancholic and of the book collector (which were also painted by Giorgione, Lorenzo Lotto, and Adrei del Sarto). The analyses of the self-portraits painted by the Anguissoli sisters and of the women-portraits by Bronzino, del Sarto and del Piombo made it possible to discuss the manner of representing women in these works. The second part of the thesis divides into sub-chapters, which can also be treated as the typology of the portraits: the melancholic, self-portrait of the artis, book collector, humanist.In the Italian painting of the Cinquecento period the book was used in variegated and multiple ways, which proves that there were many different manners in which it circulated within the society itself. The interpretations showed that there were many possible causes for including the book in the painter’s composition. The co-existence of the word and the painting can be taken as an illustration of the wider cultural and social phenomena of the époque, such as the manner in which the relation between different arts was shaped and comprehended; their forms of expressions; or the predisposition towards disseminating a particular image of a humanist. The portrait paintings, on the other hand, being a specific form of self-presentation, includes the book as an indispensable prop used to strengthen the message of the painting. The book helped to show the wealth of the portrayed, his/her state of mind, his/her interests and intellectual activities. It could have been, in the literal sense of the word, a prop, a fashionable add-on, which served to merely fashion one’s own image.
Praca ma na celu opisanie, analizę oraz interpretację dzieł malarskich o tematyce świeckiej, stworzonych w okresie wczesnego Cinquecenta, na których ukazana została książka. Przedmiot ten posiadał wyjątkową symboliczną rolę w portretach, a jego częsta obecność, tak charakterystyczna dla wybranego fragmentu historii, była zarazem znakiem, jak i świadectwem istotnych zmian kulturowych, zachodzących przez dziesięciolecia na terenie Włoch. Obrazy zostały zatem potraktowane jako swoiste świadectwa tych przemian, a zarazem dopełnienie i uzupełnienie – w perspektywie studiów nad tekstami kultury – wiedzy na temat minionych epok, pochodzącej z dzieł literackich i wszelkich innych pisemnych śladów.Praca została podzielona na dwie części. W pierwszej przedstawiono najistotniejsze zagadnienia niezbędne do analiz obrazów, natomiast w drugiej zawarto kulturową interpretację portretów malarskich. W części pierwszej została omówiona między innymi symbolika książki w sztuce (definicje J.Halla i W. Kopalińskiego, a także. J. Guze i J. Białostockiego), a także historia książki we Włoszech, wraz z najważniejszymi zagadnieniami, związanymi z jej produkcją oraz wyglądem. Poruszona została również problematyka stanu edukacji i funkcjonowania środowisk intelektualnych w omawianym fragmencie historii Włoch.W części drugiej, będącej trzonem pracy, zostały interpretowane obrazy wybranych malarzy: Giorgiona (1477/78–1510), Lorenza Lotto (1480–1556/57), Sebastiana del Piombo (1485–1547), Adrei del Sarto (1486–1530), Domenica Caprioli (1494–1528), Jacopa Carucci (1494–1557), Agnola di Cosimo, znanego jako Bronzino (1503–1572), Parmigianina (1503–1540), Sofonisby Anguissoli (1532-1625) oraz Lucii Anguissoli (1536/38–1565). Taki wybór podyktowany został kilkoma względami. W przypadku Bronzina jest to, między innymi, możliwość zidentyfikowania osób portretowanych oraz samych książek, co pozwoliło na pogłębione przebadanie funkcji i symboliki jego dzieł. Z kolei u Parmigianina godne uwagi są portrety kolekcjonera oraz figura melancholika, obecne również w twórczości Giorgiona, Lorenza Lotto i Andrei del Sarto. Natomiast analiza autoportretów sióstr Anguissiola, wraz z portretami kobiecymi Bronzina, del Sarta i del Piomba, dała możliwość omówienia wizerunków kobiet obecnych w tego typu przedstawieniach. Część druga została podzielona na następujące podrozdziały będące zarazem typologią wybranych portretów: melancholik, autoportret artysty, kolekcjoner, humanista.Zakres funkcji, jakie mogła spełniać książka w malarstwie włoskim Cinquecenta jest bardzo szeroki i dowodzi istnienia wielu sposobów jej obiegu w kulturze. Przeprowadzone interpretacje pokazały różnorodność możliwych przyczyn, dla których przedmiot ten włączano w kompozycję malarską. Współwystępowanie słowa i obrazu może ilustrować szersze społeczne i kulturowe zjawiska epoki, na przykład ówczesny sposób pojmowania i kształtowania relacji między sztukami i ich formami ekspresji czy chęć rozpowszechniania określonego ideału humanisty. W przypadku malarstwa portretowego, będącego pewną formą autoprezentacji osoby nań przedstawianej, książka stanowiła nieodzowny rekwizyt, który miał na celu wzmocnienie siły przekazu wytworzonego wizerunku. Pomagała lepiej uwidocznić status danej osoby, jej bogactwo, stan ducha, zainteresowania, aktywność intelektualną. Mogła ona oczywiście być, w sensie dosłownym, jedynie rekwizytem, modnym w tej epoce dodatkiem, pomocnym w kreowaniu własnego wizerunku.
