Poznawczy status eksperymentów myślowych: Platonizm, empiryzm, modele mentalne i analogia

Początek pracy będzie przedstawieniem ogólnej charakterystyki tego, czym są eksperymenty myślowe. Następnie zarysowane zostanie główne tło problemowe współczesnej dyskusji związanej z eksperymentami myślowymi, co ujawni, iż najważniejszym, a zarazem najbardziej kontrowersyjnym jej punktem był spór pomiędzy empirykami, platonikami i zwolennikami modeli mentalnych o ich status epistemologiczny. Opierając się na literaturze przedmiotu, krytycznie przeanalizuję wady i zalety każdego z proponowanych ujęć teoretycznych, ukazując ich zakresy stosowalności. Następnie ukażę nową ramę teoretyczną dla eksperymentów myślowych zaproponowaną przez Bartha. Ujęcie to, dzięki wykorzystaniu teorii analogii, dostarcza nowego wglądu w strukturę eksperymentów myślowych. Sądzę, iż pozwala ono na dokładniejszą analizę postulowanych konsekwencji wynikających z konkretnych eksperymentów myślowych. Efekty tych wysiłków zostaną zaprezentowane na wybranym eksperymencie myślowym. Podsumowaniem pracy będzie ogólna refleksja natury metodologicznej.

I will begin with an introduction of what constitutes thought experiments. Afterwards a general outline of the background of modern discussion over thought experiments is delivered, which is supposed to reveal that the most substantial as well as controversial aspect of this discussion was a dispute between empiricists, platonics and mental models proponents over the epistemological status of thought experiments. Basing on literature, I will present a critical analysis of approaches mentioned above and the realm of its possible application. Afterwards, a new theoretical frame of thought experiments proposed by Bartha is provided. By employing a theory of analogy this emerging approach will aim at delivering an insight into the structure of thought experiments. It should also allow for a more profound analysis of implications of given thought experiments. Effects of this efforts will be presented on a chosen example. For a summary, a general methodological reflection is provided.