A nicens little boy, translator and logophile: Jerzy Jarniewicz and his translation of A Portrait of the Artist as a Young Man

Niniejsza praca poświęcona jest analizie jednej z pierwszych powieści Jamesa Joyce’a – A Portrait of the Artist as a Young Man w tłumaczeniu Jerzego Jarniewicza. Jej głównymi celami są: analiza dzieła Jarniewicza pod kątem tłumaczenia neologizmów oraz próba wykrycia w tłumaczeniu tendencji deformujących opisanych przez Antoine’a Bermana w eseju La traduction comme epreuve de l'etranger [Przekład jako doświadczenie obcego]. Oprócz tego, w pracy został poruszony temat odbioru twórczości Joyce’a w Polsce, a także dokładna analiza istotnych elementów biograficznych tłumacza i poety, czemu towarzyszyła próba odnalezienia wpływów przeżyć i licznych pasji Jarniewicza zarówno na przekłady wychodzące spod jego pióra, jak i samo podejście do aktu przekładu. Tendencje deformujące w Portrecie artysty w wieku młodzieńczym pojawiają się stosunkowo rzadko i nie są tak łatwo zauważalne jak w większości tłumaczeń na język polski. Pośród analizowanych fragmentów udało się wyłonić dwie, które były nieco bardziej uwydatnione od pozostałych. Były to: „zubażanie jakościowe” i „racjonalizacja”. W polskim wydaniu powieści jest również miejsce na pojedyncze elementy „nadtłumaczenia”.Tłumaczenie Jarniewicza stanowi arcydzieło modernistycznej translatologii. W tekście jest wyczuwalna niesamowita świadomość literacka autora oraz jego wiedza o współczesnych teoriach przekładu. Wydaje się, że sam tłumacz po mistrzowsku przeanalizował system deformacji, ograniczając ich występowanie do minimum. Fakt, że mimo wszystko pojawiają się one w wielu punktach powieści wydaje się świadczyć tylko o tym, że deformacje stanowią nieodłączny element zmagań każdego tłumacza literatury.

The analytical aim of this paper was to place Jerzy Jarniewicz’s translation of A Portrait of the Artist as a Young Man in the cultural and literary-historic context, find some biographical aspects that shaped him as a translator and, finally, to analyze the above mentioned translation on the basis of Antoine Berman’s Deformative Tendencies. The special emphasis was laid on the strategy of translating neologisms which abundantly appear in the novel. In Portret artysty w wieku młodzieńczym the deforming forces are not as frequent and easy to notice as it usually happens in Polish literary translations. Within the analyzed parts of the text there are only two ‘deforming forces’ that were revealed and these were: “qualitative impoverishment’’ and “rationalization”. In this translation there is also place for minor examples of over-translation, which on one hand may be interpreted as an unnecessary amplification of the language, whereas on the other, they distinctly contribute to the expressiveness of the language.Jarniewicz’s work is a masterpiece of the ‘new school’ of translation. The novel has been done into Polish by a translator, a poet and a literary critic at once, a person who is conscious of Berman’s theory, the idea of translator’s invisibility and the ‘foreign vs. domesticated’ conflict. Nevertheless, even this attempt couldn’t be fully devoid of ‘deformations’ which will remain the inextricable element of each translator’s struggle.