Literary equivalents of the musical fugue in Polish lyric poetry after 1945: Konstanty I.Gałczyński, Paul Celan, Stanisław Grochowiak, Rafał Wojaczek

Moja praca magisterska zatytułowana „Literackie ekwiwalenty muzycznej fugi w liryce polskiej po roku 1945: Konstanty I. Gałczyński, Paul Celan, Stanisław Grochowiak, Rafał Wojaczek“ dotyczy funkcjonowania struktury muzycznej w dziele literackim. Forma utworu muzycznego znacznie różni się od budowy dzieła literackiego. W mojej pracy zanalizowałam i zinterpretowałam tylko jeden gatunek muzyczny obecny w literaturze: fugę, która jest jedną z najkunsztowniejszych form często spotykanych w twórczości Jana Sebastiana Bacha.W pierwszym rozdziale zajęłam się częścią teoretyczną zagadnienia: porównuję definicję formy w muzyce i literaturze oraz określam czym jest muzyczność dzieła literackiego, idąc tropem prac Andrzeja Hejmeja. Poszukuję wspólnych cech konstrukcyjnych, które łączą analizowane teksty literackie z formą muzyczną, jaką jest fuga. Następnie definiuję pojęcie muzyczności i próbuję dookreślić, które z jej aspektów można odnaleźć w poezji. Sprawdzam, jak funkcjonuje koncepcja fugi w muzyce, by móc zbadać realizację tej formy w poezji. Po części teoretycznej przechodzę do analizy i interpretacji wybranych przykładów fugi w poezji polskiej po 1945 roku.Jednym z pierwszych utworów zanalizowanych w drugim rozdziale jest Mała Fuga, jedna z części poematu Niobe Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego. Analitycznemu oglądowi poddałam również cały poemat poety, ponieważ w całości nawiązuje on do struktur muzycznych, ale także do obszaru mitologii. W trzecim rozdziale przechodzę do Fugi śmierci Paula Celana, która już samym tytułem odnosi się do badanej przeze mnie formy muzycznej. Jest to jeden z najbardziej znanych liryków poety, podmiot liryczny powraca do motywu śmierci w czasie drugiej wojny światowej, przywołując wspomnienia z obozów koncentracyjnych. Czwarty rozdział dotyczy Fugi Stanisława Grochowiaka, w której główny wątek tematyczny, jak w przypadku Celana, to czasy zagłady i ludobójstwa. W rozdziale piątym, ostatnim analizowanym przeze mnie lirykiem jest Fuga Rafała Wojaczka. Jest to utwór o człowieku postawionym w granicznej sytuacji egzystencjalnej, którego rolą było oswajania się ze swoimi problemami natury psychicznej.Dzięki analizie i interpretacji wszystkich wybranych przeze mnie liryków uważam, że niemożliwy jest pełny przekład dzieła muzycznego na dzieło literackie i odwrotnie, głównie z powodu odmiennej natury języka muzyki i języka literatury.

In this dissertation I show how musical structures function in a literary work. The form of a piece of music is completely different from that of a literary work. At the beginning of the dissertation I compare the definitions of form in music and literature. The most important research question is whether it is possible to “translate” a musical work into a literary work and whether all its functions and aesthetic qualities are then preserved. I analyse and interpret only one musical genre in literature – the fugue – which is one of the best forms and is often used in the works of Johann Sebastian Bach.In the first chapter, I deal with the theoretical part of the problem. I begin with an attempt to define form in music and literature and to identify common construction characteristics that link the analysed texts. The next issue to be discussed is the musicality of a literary work. I attempt to define musicality and identify which of its aspects may be identified in the case of poetry. In order to tackle the concept of the fugue in literature, it is necessary to return to the roots of the form. In the present case, I have consulted an encyclopaedia of music in order to find out more about the characteristics of this form, which allows me to determine to what degree this musical form has been transferred into literary structures. After the theoretical section of the dissertation I move on to the analysis and interpretation of selected examples of the fugue in literature. The first piece analysed is Konstanty Ildefons Gałczyński’s “Little Fugue”, which is part of the Niobe poem. I could not analyse “Little Fugue” in isolation, since it is one of many parts of the poem that refer to musical structures. Its construction and theme are very interesting and the poem is strongly rooted not only in musical composition, but also in mythology. The next work that fits the concept of performative structures of music in literature – and especially in poetry – is Paul Celan’s “Todesfuge”. This is one of the poet’s best-known works. The lyrical subject of the poem returns to the theme of death in World War II, recalling situations that took place in concentration camps. It so happens that there are many poetic equivalents of the fugue. The next poem to be analysed is Stanisław Grochowiak’s lyrical poem entitled “The Fugue”. The Polish poet’s focus is also on the theme of concentration camps. The last fugue I analyse is Rafał Wojaczek’s “Fugue”, a poem poignantly characterised by sensualism, exploring all the senses. Thanks to the analysis of the above-mentioned literary works and also thanks to the theoretical section, which concerns the explanation of certain musical concepts in order to identify them among literary structures, it may be said that there is no exact translation of musical structure into literary structure. A perfect rendering of musical form in poetry is not possible and does not exist. However, elements of musicality in literary works do exist, and the category of musicality can be safely used. In the works I have selected, only individual elements of the musical work, transposed into poetry, can be indicated. There is no way to achieve a perfect correspondence, as we do not have any adequate means to do this and the language of poetry is too limited to accomplish such a task.