Pokrewieństwa i taksonomia rodzajów Asterope i Callithea (Nymphalidae)

This work is an attempt to investigate the relationships between two neotropical genera of butterflies – Asterope Hübner and Callithea Feisthamel. The genus Asterope comprises six species, while Callithea, currently considered by most authors as its junior synonym, is monobasic. This work attempts to demonstrate, based on comparative analysis of morphological, genetic and previously unsearched behavioral traits, whether Callithea should be separated from Asterope as a separate generic entity. A catalogue of species was elaborated, including the descriptions of morphological traits and illustrations of adults and genitalia. It was established that main morphological differences between Callithea and Asterope sensu stricto is the venation pattern, wing shape and the presence of a large androconial patch on the hindwings of Callithea leprieuri Feisthamel. Other differences were demonstrated in genitalia, quantitative rather than qualitative, as well as other, minor differentiating characters in colour patterns and head parts. Sequences of COI were obtained exclusively for C. leprieuri which prevented from carrying out a phylogenetical analysis based on molecular data, and results were restricted to a table of genetic distances between C. leprieuri and A. markii Hewitson. Also, distribution maps, descriptions, morphological-anatomical keys to the identification of species, separately for males and females, and male genitalia and hypandria, were included. Morphological, genetical and behavioral data were analyzed. A keys for males, females and male genitalia and hypandria identifications are included. Despite the fact that the uncovered morphological and behavioural differences are valuable synapomorphies which could indicate a separate generic status of the two examined genera, the ultimate answer to the working hypothesis on the separate status of Callithea will require molecular data of further six species of Asterope and the carrying out of a comprehensive phylogenetical analysis.

W niniejszej pracy podejmuje się próbę zbadania pokrewieństw pomiędzy neotropikalnymi motylami z rodzajów Asterope Hübner i Callithea Feisthamel z rodziny rusałkowatych (Nymphalidae). Rodzaj Asterope liczy sześć gatunków, natomiast rodzaj Callithea, traktowany obecnie najczęściej jako młodszy synonim rodzaju Asterope, jest monotypowy. W niniejszej pracy starano się stwierdzić, na podstawie analizy porównawczej cech morfologicznych, genetycznych i wcześniej nie badanych cech behawioralnych, czy rodzaj Callithea powinien zostać wydzielony jako osobny takson na poziomie rodzajowym. W pracy zamieszczono katalog gatunków wraz z opisem cech morfologicznych i zdjęciami osobników dorosłych oraz narządów kopulacyjnych. Stwierdzono, że głównymi różnicami morfologicznymi pomiędzy rodzajami Callithea i gatunkami Asterope sensu stricto jest wzorzec użyłkowania, kształt skrzydeł oraz obecność dużej plamy androkonialnej na tylnych skrzydłach Callithea leprieuri Feisthamel. Wykazano ponadto różnice w narządach genitalnych o charakterze raczej ilościowym niż jakościowym oraz inne, drobne różnicujące cechy w ubarwieniu skrzydeł i częściach głowy. Udało się uzyskać sekwencje genu oksydazy cytochromowej mitochondrialnej podjednostki I (COI) wyłącznie dla C. leprieuri, co uniemożliwiło przeprowadzenie analizy filogenetycznej w oparciu o dane molekularne i z konieczności ograniczono się do przedstawienia tabeli dystansów genetycznych pomiędzy C. leprieuri i A. markii Hewitson. W pracy zawarto także mapy zasięgów, klucze morfologiczno – anatomiczne do rozpoznawania gatunków oddzielnie dla samców i dla samic, oraz klucz do rozpoznawania aparatów genitalnych i hypandriów samców. Mimo, iż wykazane różnice morfologiczne i behawioralne są istotnymi synapomorfiami, które mogłyby wskazywać na odrębność rodzajową obu taksonów, to ostateczna odpowiedź na pytanie badawcze na temat odrębności rodzajowe Callithea będzie wymagała uzyskania danych molekularnych z wszystkich siedmiu gatunków rodzaju Asterope sensu lato i przeprowadzenia wyczerpującej analizy filogenetycznej.