In der vorliegenden Bachelorarbeit wurde der vielschichtige Begriff des Gedächtnisses in der Lyrik von Hans Magnus Enzensberger besprochen. Um dieses Thema zu beleuchten, wurden drei Gedichte „Die Verschwundenen“, „Camera Obscura“ und „Kirschgarten im Schnee“ herangezogen und analysiert. Sie wurden 1964 im Gedichtband „Blindenschrift“ veröffentlicht. Der Gedächtnisbegriff in Enzensbergers Lyrik wird im Zusammenhang mit der Nachkriegsgezeit der Bundesrepublik Deutschland verwendet. Die damalige Bevölkerung war in eine Lethargie gefallen, aus der sie nur schwer in der Lage war wieder herauszukommen. Einerseits wollte die damalige Bevölkerung die vorherrschenden Zustände verändern und verbessern, andererseits war das nur schwer möglich, da die Schatten der Vergangenheit die Gegenwart bestimmten. Ein wichtiges Thema der Nachkriegslyrik war der Holocaust und seine Opfer. In der Bachelorarbeit wurde auch die Frage der Shoah bearbeitet. Im Zusammenhang mit der Nachkriegssituation in Deutschland entwarf H.M. Enzensberger ein Konzept des Menschen, der in einem inneren Kampf mit seinem Gedächtnis steht. Er ist zum Erinnern verdammt. Auch solche Erinnerungen, die er lieber verdrängen möchte. Alles wird im Gedächtnis fest gespeichert und tritt irgendwann wieder zu Tage. Paradoxerweise kann man sich nur an etwas erinnern, wenn man es auch vergessen kann. In der Arbeit sind alle zeitlichen Ebenen (z.B. die Vergangenheit) und alle Formen (z.B. die Erinnerungen) des Gedächtnisses dargelegt. Das Gedächtnis ist ein Bindeglied zwischen der Vergangenheit, der Gegenwart und der Zukunft. Dank der Erinnerungen oder Andenken an bereits Verstorbene, können diese in unserem Kopf wieder lebendig werden. Durch die Bearbeitung des Gedächtnisbegriffs in dieser Arbeit wird die Vergänglichkeit des Lebens besonders spürbar, mit der das Gedächtnis sich messen muss.
The main aim of the thesis was to explain the concept of the memory in the three poems of Hans Magnus Enzensberger: die verschwundenen, camera obscura, kirschgarten im schnee, published in 1964 as part of “Blindenschrift” volume.The concept of the memory created by Enzensberger refers to the situation in the Federal Republic of Germany after the World War II. The German society was in the stalemate after the war and was not able to break this impasse. On the one hand people wanted to make a new beginning, on the other hand they were still dwelling on the past. What is more, the Holocaust and its victims left a mark on the German society, what was reflected in the Holocaust poetry. Hans Magnus Enzensberger also created the concept of human being who struggles with his/her own memory, which is complicated and diverse. One of the main characteristics of human memory is to remember everything that happened in life and it does not matter if memories are connected with the good or bad events, because it is impossible to erase them. Therefore, it is important to understand that remembering something is only possible, when it can be also forgotten. This leads to the situation when the human being is in a state of inner conflict between the remembering and forgetting. This conflict was one of the main themes in Enzensberger’s poetry.The memory is described from different perspectives, from a level perspective (e.g. the past) and from a form perspective (e.g. the memories). Therefore, the poems of Hans Magnus Enzensberger illustrate the connections and relationship between the past and the present and how they influence the future. The present world is determined by the past and only the human memory can save the remembrance of those who left. In addition, the concept of the transience of life is also described. The transience of life is strongly associated with the concept of the memory, because memories can make a human being immortal.
Celem pracy jest omówienie wieloaspektowego pojęcia pamięci na przykładzie wybranych wierszy Hansa Magnusa Enzensbergera tj. „die Verschwundenen” („Znikli”), „Camera Obscura”, „Kirschgarten im Schnee” („Ogród wiśniowy w śniegu”), które zostały opublikowane w tomiku wierszy pt. „Blindenschrift” w roku 1964.Koncepcja pamięci ujęta w utworach jest ściśle związana z sytuacją, w jakiej znalazła się Republika Federalna Niemiec po II Wojnie Światowej. Społeczeństwo Niemieckie nie było w stanie wyrwać się z letargu, w jaki popadło. Z jednej strony kierowała nim potrzeba zmian i zbudowania wszystkiego na nowo, natomiast z drugiej strony wszechobecne były ślady przeszłości, czego wyrazem była chociażby liryka holocaustu, odwołująca się do jego ofiar, których tematyka została również poruszona w pracy.W kontekście owej sytuacji H.M. Enzensberger stworzył koncepcje człowieka borykającego się z własną pamięcią, dla której charakterystyczne jest przechowywanie wszystkich wydarzeń z życia. Pamięć ta jest bezwzględna, gdyż człowiek nie jest w stanie wymazać z niej niechcianych wspomnień. Ponadto wykazuje ona następującą zależność: zapamiętane może być tylko to, o czym można również zapomnieć. Fakt ten prowadzi do wewnętrznego konfliktu między pamiętaniem a zapomnieniem. Pojęcie pamięci w pracy scharakteryzowane zostało pod względem jego form np. wspomnień a także pod względem jego płaszczyzn jak np. przeszłość. Ludzka pamięć stała się pomostem między przeszłością a teraźniejszością, jak i przyszłością. Dzięki wspomnieniom i pamiątkom pamięć jest w stanie przywrócić do życia osoby, które odeszły ze świata. W dodatku świat obecnych jest zdeterminowany przez przeszłość, która zapewnia mu dalsze istnienie. Praca ukazuje również kwestię przemijalności ludzkiego życia, które może być ocalone przez pamięć.
