Młyny wodne i młynówki w Czechach i w Polsce od XIII do XVII wieku w świetle badań archeologicznych.

The dissertation is an attempt to present the problems of water mills and milling from the 13th to the 17th centuries in the Czech Republic and Poland on the basis of archaeological finds, including selected historical, ethnographic, iconographic and topographical sources. The aim of this study is to answer the question of what information about mills, milling and miller‘s life can provide archaeological research and what is the research methodology of this type of sites. Next research problems concern types of mill materials that have been processed, location of the mills, area from which the water mill was developed /evolved, milling typology of the mills, analyzes and transformations of the natural environment associated with the construction of mills,, artifacts found in the scope of the explored mills and their interpretation and also perspectives and future investigations of these sites.The analysis was based on research of sixteen archaeological sites. Six of them are located in Poland, ten in the Czech Republic.The study evaluated the current research of water mills, their appearance, types, characteristics and its variability over time. The natural environment around the water mills, the artifacts found within them, the legal and social aspects of the milling and social position of the millers were also analyzed.The final part of the work is a summary, conclusions , research postulates and also catalog of analyzed sites enriched with illustrative material.

Praca jest próbą przedstawienia problematyki młynów wodnych i młynarstwa od XIII do XVII wieku w Czechach i Polsce na podstawie znalezisk archeologicznych z uwzględnieniem wybranych źródeł historycznych, etnograficznych, ikonograficznych (w postaci rycin z epoki) oraz topograficznych (skartowań młynów na różnych obszarach) dotyczących ww. zagadnienia.Celem niniejszego studium jest odpowiedź na pytanie jakich informacji na temat młynów, młynarstwa oraz życia młynarza, mogą dostarczyć badania archeologiczne oraz jak wygląda metodyka badań tego typu obiektów. Kolejne problemy badawcze podjęte w pracy dotyczą rodzajów przetwarzanych przez młyn materiałów, sposobu wyboru miejsca i budowy młynów, obszaru z którego rozprzestrzeniła się/wyewoluowała idea budowy młynów wodnych, zasadności tworzenia typologii młynów, analiz i przekształceń środowiska naturalnego związanych z budowaniem młynów, znalezisk zabytków ruchomych w obrębie badanego młyna oraz ich interpretacji, a także dalszych perspektyw i celów badań tych obiektów. Próba odpowiedzi na wszystkie te zagadnienia badawcze powstała w oparciu o wyniki analiz uzyskanego dotychczas materiału.Analizę oparto na badaniach szesnastu stanowisk archeologicznych. Sześć z nich znajduje się w Polsce, dziesięć na terenie Czech. W pracy przestawiono i oceniono stań dotychczasowych badań młynów wodnych, ich wygląd, rodzaje, charakterystykę i jej zmienność w czasie. Dokonano analizy środowiska przyrodniczego wokół młynów wodnych, znalezisk luźnych odnalezionych w ich obrębie, aspektów prawnych i społecznych związanych z młynarstwem oraz pozycją społeczną młynarza. Końcową część pracy stanowią podsumowanie, wnioski i postulaty badawcze oraz katalog analizowanych stanowisk wraz z materiałem ilustracyjnym.