Analiza fitochemiczna wybranych gatunków rodzaju Vitex

Rodzaj Vitex, należący do rodziny Lamiaceae, obejmuje 230 gatunków występujących w tropikalnych i subtropikalnych obszarach Europy Południowej, Afryki, Azji oraz Ameryki Północnej. Gatunkiem farmakopealnym jest Vitex agnus castus L. Wykorzystywany jest owoc niepokalanka zwyczajnego, standaryzowany na zawartość flawonoidu - kastycyny. Surowiec zawiera liczne metabolity wtórne m.in. flawonoidy, irydoidy i kwasy fenolowe. Wiele innych gatunków rodzaju Vitex jest również stosowanych w lecznictwie, a niektóre z nich także w kosmetologii. Wykorzystywane są różne części roślin - nie tylko owoce, ale również liście i ziele. Celem pracy była jakościowa oraz ilościowa analiza wybranych metabolitów wtórnych (kwasów fenolowych i flawonoidów) metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej DAD-HPLC w metanolowych wyciągach z różnych części roślin szklarniowych (liściach, ogonkach liściowych i łodyżkach) czterech gatunków rodzaju Vitex zebranych w 2018 r.: V. agnus castus L., V. negundo L., V. rotundifolia L. i V. quinata (Lour.) F. N. Williams, oraz porównanie tych wyników z wynikami uzyskanymi z analizy DAD-HPLC wyciągów z dostępnego materiału roślinnego z lat wcześniejszych.Materiałem badawczym były szczyty młodych pędów z 4 gatunków z rodzaju Vitex zebranych w Szklarni Ogrodu Roślin Leczniczych im. prof. Mariana Koczwary przy Wydziale Farmaceutycznym UJ CM. V. quinata zawiera niewielkie (w porównaniu z innymi gatunkami) ilości kwasów fenolowych i flawonoidów. Wyciągi z liści V. agnus castus, V. rotundifolia i V. negundo zawierają znaczne ilości witeksyny i kwasu 3,4-dihydroksyfenylooctowego - maksymalnie odpowiednio do ok. 54 mg/g s.m., ok. 48 mg/g s.m. i ok. 43 mg/g s.m. oraz do ok. 14 mg/g s.m., 13 mg/g s.m. i ok. 15 mg/g s.m.Z badanych czterech gatunków jedynie V. agnus castus jest bogaty w kastycynę. Wyciągi z liści zawierają maksymalnie do ok. 6,4 mg/g s.m.

The genus Vitex is one of the prominent genera in the family of Lamiaceae. It comprises about 230 species, common to tropical and subtropical regions of South Europe, Africa, Asia and North America. Vitex agnus castus L. fruit has been officially applied to Pharmacopoeia and it is standardized to flavonoid - casticin. The raw herbal material contains various secondary metabolites, such as flavonoids, iridoids and phenolic acids. Many other species of the genus Vitex are used in medicine, and some of them - also in cosmetology. Various parts of plants are used - not only fruits, but also leaves and herbs.The aim of the study was the qualitative and quantitative analysis of selected secondary metabolites (phenolic acids and flavonoids) by high-performance liquid chromatography (DAD-HPLC) in methanolic extracts from various parts of greenhouse plants (air dried leaves, petioles and stems) of four Vitex species collected in 2018: V. agnus castus L., V. negundo L., V. rotundifolia L. and V. quinata (Lour.) FN Williams, and also comparison with results received from (DAD-HPLC) analysis of extracts from available plant material from previous years.The researched material included peaks of young stems from 4 species of the genus Vitex collected in the Greenhouse of the Medicinal Plants Garden prof. Marian Koczwara at the Faculty of Pharmacy of the Jagiellonian University.The results of this research indicated that V. quinata (compared to other species) contains inconsiderable amounts of phenolic acids and flavonoids. Methanol extracts from the leaves of V. agnus castus, V. rotundifolia and V. negundo contain significant amounts of vitexin and 3,4-dihydroxyphenylacetic acid - maximum total approx. 54 mg / g d.w., approx. 48 mg / g d.w. and approx. 43 mg / g d.w. and up to about 14 mg / g d.w., approx. 13 mg / g d.w. and approx. 15 mg / g d.w., respectively.Among the four studied species only V. agnus castus is rich in casticin. Its leaf extracts contain total up to 6,4 mg / g d.w.