The aim of the presented paper is to research on the functioning of the subjects of absence and the excluded ones in the chosen four spectacles of Krzysztof Warlikowski: “(A)pollonia”, “The End”, “The African Tales by Shakespeare” and “Cabaret Varsovie”. The mentioned relationships are connected by means of artistic construction – for example, as Łukasz Ronduda observes, the principles of a montage of the texts of culture in case to create a new piece of art – what distinguishes them from Warlikowski’s artistic output. Basing on the psychoanalytical theories of Jacques Lacan and Julia Kristeva, Erving Goffman’s speculations on the process of stigmatization, as well as on precarious relationships described by Judith Butler, I am going to deliberate on the reappearing motifs in Wartlikowski’s art: the mechanisms of exclusion, stigmatization, destructive family relationships, internal absence within the subjects and the factors of disqualification and social separation. The objectives of my paper continue the thoughts of Monika Kwaśniewska, presented in her “From Disgust to Sublimation: The Theatre of Krzysztof Warlikowski in the light of Julia Kristeva’s Theory”. There, the researcher underlines the situation of the women protagonists in Warlikowski’s spectacles, basing on the previous works from different periods of his artistic attempts. My paper can be perceived as the attempt to cover not only the topic of women’s situation but also the other subject of different gender and those existing in different surroundings. In the presented paper, the chosen subjects were classified according to the factors and surroundings that determine exclusion. The first way of creating such absence in the subject’s identity is related to the (biological) relationships within the family – the negative and destructive ones, emerging between a parent and a child. In this category, there can also be mentioned the relationships between the partners – marriage, homosexual relationship. Mostly, the partnership model that I mention bases on the oppressor-victim relationships. The second group is the people influenced both by external (social) and internal (psychological) factors. They can be classified as masochistic subjects that perform self-exclusion from the community, what results in their degeneration and self-destruction. The last group of excluded subjects that I find in the chosen spectacles is the people stigmatized because of different identity: ethnicity and nationality, sexual orientation, sexual identity and old age. My paper presents the attempt to back to the discourse on subjectivity and the process of creating the characters by Krzysztof Warlikowski, what is, as I observe, marginalized in current critical discourse in the second decade of the 21st century. Also, Warlikowski’s works, copying the artistic and scenography schemes, refer to each other. That is why the following motifs included in the chosen spectacles can underline the general problems diagnosed by Warlikowski and his attempts to confront with them. Researching on the relationships between the subjects and the surroundings created by the director allows thinking about the diagnosis of the general condition of the man in Warlikowski’s optics.
Celem pracy jest prześledzenie funkcjonowania podmiotów braku i wykluczonych w czterech wybranych spektaklach Krzysztofa Warlikowskiego: "(A)pollonia", "Koniec", "Opowieści afrykańskie według Szekspira" oraz "Kabaret warszawski". Wymienione realizacje łączy sposób konstrukcji, czyli, jak pisze Łukasz Ronduda, zasada montażu tekstów kultury w celu stworzenia nowego dzieła sztuki. Na podstawie teorii psychoanalitycznych Jacquesa Lacana oraz Julii Kristevej, a także rozważań nad procesem stygmatyzacji Ervinga Goffmana oraz prekarycznymi relacjami Judith Butler spróbuję zastanowić się nad powracającymi w twórczości artysty motywami: mechanizmami wykluczenia, piętnowania, destruktywnymi relacjami rodzinnymi, brakiem wewnątrz podmiotów, czynnikami dyskwalifikacji i separacji społecznej. Moja praca jest kontynuacją myślenia z książki Moniki Kwaśniewskiej "Od wstrętu do sublimacji. Teatr Krzysztofa Warlikowskiego w świetle teorii Julii Kristevej", gdzie badaczka naświetla sytuację kobiet w spektaklach reżysera. Opiera się ona na wcześniejszych spektaklach z różnych okresów życia artysty. Wspomniana próba może rozwinąć się na sytuację nie tylko kobiet, ale wielu podmiotów różnych płci i znajdujących się w odmiennych otoczeniach.Wybrane podmioty zostały przeze mnie sklasyfikowane poprzez czynniki i środowiska powodujące wykluczenie. Pierwszy sposób tworzenia się braku w podmiocie spowodowany jest przez rodzinę (więzi biologiczne) – negatywne, destruktywne relacje pomiędzy rodzicem i dzieckiem. W tej kategorii znajdują się również relacje pomiędzy partnerami – małżeństwa, związek homoseksualny. Zazwyczaj funkcjonowanie modelu partnerskiego opiera się na relacjach kata i ofiary. Drugą grupą są osoby, na które działają równocześnie czynniki zewnętrzne (społeczne) i wewnętrzne (psychologiczne). Są to podmioty masochistycznie wykluczające się z ogółu środowiska, co powoduje ich zdegenerowaniem lub autodestrukcją. Ostatnim zbiorem jednostek wykluczonych, który dostrzegam w opisywanych spektaklach, są stygmatyzowani ze względu na odmienność tożsamościową: etniczność i narodowościowość, orientację seksualną, tożsamość płciową, starość.Napisanie pracy wiązało się z próbą powrotu do rozważań nad podmiotowością i kreowaniem postaci przez Krzysztofa Warlikowskiego, co w dyskursie krytyczno-teatralnym drugiej dekady XXI wieku zostaje marginalizowane. Także same spektakle reżysera, powielające kalki aktorskie i scenograficzne, odnoszą się tym samym do siebie nawzajem. Stąd kolejne wątki wewnątrz jednego spektaklu zaczynają naświetlać generalne problemy diagnozowane przez Warlikowskiego i próby rozliczania się z nimi. Zgłębienie się w relacje pomiędzy podmiotami a środowiskiem wykreowanym pozwala zastanowić się nad diagnozami o ogólnej kondycji człowieka postawionymi przez twórcę.
