Translating the Metaphysical Conceit – Translating the Eye of the Poem. A Comparative Analysis of John Donne's Selected Poems in Stanisław Barańczak's and Jerzy S. Sito's Translations

Celem niniejszej pracy jest analiza wybranych wierszy Johne’a Donne’a w tłumaczeniach Stanisława Barańczaka i Jerzego S. Sity przeprowadzona pod kątem potwierdzenia hipotezy zakładającej, iż przekład poezji to jej interpretacja. Zważywszy na fakt, że nie istnieje jednoznaczna definicja ekwiwalencji w tłumaczeniu poezji, teoretycy przedstawiają analityczne narzędzia literackie mające pomóc w analizie procesu przekładu wierszy. Jednym z takich narzędzi jest oko wiersza, pojęcie zaproponowane przez Jean Boase-Beier. Oznacza ono centralny punkt utworu, dzięki któremu czytelnik uzyskuje wgląd w poetycką wizję autora. Oko wiersza to miejsce zbieżności środków stylistycznych, które przyciąga i skupia uwagę czytającego, ożywiając jednocześnie wiersz. Według Boase-Beier miejsce zbieżności stylistycznej w oryginale pokrywa się z miejscem najbardziej istotnych rozbieżności w przekładzie. Analiza wierszy Johne’a Donne’a – „Pchły”, „Kanonizacji”, „Elegii XIX” oraz dwóch sonetów ukazała, że oko metafizycznego wiersza pokrywa się z miejscem występowania konceptu metafizycznego, z czego wynika, że tłumacz, przekładając ów koncept, przekłada jednocześnie oko wiersza. Różnice pomiędzy tłumaczeniami konceptów metafizycznych, a więc centralnych miejsc wiersza, dowodzą, że proces tłumaczenia poezji jest ściśle połączony z jej czytaniem, analizą, a przede wszystkim interpretacją.

The aim of the thesis is the analysis of John Donne’s selected poems in Stanisław Barańczak’s and Jerzy S. Sito’s translations to confirm the hypothesis that poetry translation is its interpretation. Since there is no clear-cut definition of equivalence in poetry translation, scholars put forward analytical literary tools which aid the analysis of this process. One of such tools is the eye of the poem proposed by Jean Boase-Beier which is a vantage point of a poem allowing a reader to gain insight into the poetic vision of an author. The eye of the poem is the place of stylistic convergence which draws a reader’s attention simultaneously giving life to a poem. According to Boase-Beier the place of stylistic convergence in the original coincides with the place of the most substantial divergences in the translation. The analysis of John Donne’s poems – “The Flea,” “The Canonization,” “Elegy XIX” and his two sonnets – proved that the eye of the metaphysical poem corresponds with the place of the metaphysical conceit, which shows that translating the metaphysical conceit is, at the same time, translating the eye of the poem. The differences between the translations of the conceits i.e. the vantage points of a poem, confirm that the process of poetry translation is inseparable from its reading, analysing and, most of all, interpreting.