"Transfer przeżyć" - analiza "Serca ciemności" Jacka Dukaja jako adaptacji "Jądra ciemności" Josepha Conrada

"Jądro ciemności" jest ważnym dziełem literatury angielskiej, cenionym i często tłumaczonym w Polsce. Analiza polskich przekładów "Jądra ciemności" pozwala prześledzić, w jaki sposób na przestrzeni lat to wybitne dzieło interpretowane jest w Polsce. Spolszczenie Jacka Dukaja – "Serce ciemności" – stanowi adaptację dzieła Conrada oraz odpowiedź na poprzednie przekłady. Jest to próba stworzenia tekstu, który podziałałby na współczesnych polskich odbiorców w taki sposób, w jaki oryginalny tekst oddziaływał na brytyjskich czytelników w XIX wieku. W procesie adaptacji, Dukaj zastosował przede wszystkim cztery z siedmiu metod adaptacji wyróżnionych przez Bastina: tworzenie (creation), pominięcie (omission), aktualizowanie (updating) oraz adekwatność sytuacyjną lub kulturową (situational or cultural adequacy). W pracy podjęto próbę zweryfikowania idei Dukaja poprzez analizę wizualnych, językowych oraz kulturowych modyfikacji w tekście, wynikających często z zastosowania wcześniej wymienionych metod adaptacji. Analiza pokazuje, że założenia Jacka Dukaja nie zawsze są jednoznaczne, jednak wiele znajduje odzwierciedlenie we wprowadzonych przez niego modyfikacjach, które skutecznie realizują jego cele.

"Heart of Darkness" is an important piece of English literature, much valued and often translated in Poland. Analysing Polish renditions of "Heart of Darkness" allows to investigate how this prominent work has been interpreted in Poland throughout the years. Jacek Dukaj's Polonisation, "Serce ciemności", is an adaptation of Conrad's work and a response to previous renderings. It is an attempt at creating a text which can affect the modern Polish readers in a way 19th century British readers were affected by the original work. In the process he predominantly used four out of Bastin's seven modes of adaptation: creation, omission, updating, and situational or cultural adequacy. This thesis verifies the execution of Dukaj's ideas by analysing visual, linguistic, and cultural modifications in the text often resulting from the application of the abovementioned modes. The analysis shows that Jacek Dukaj's premises are not always clear-cut, however many of the changes he introduced directly correspond to the author’s ideas and successfully realise his goals.