SUMMARYThe objective of this dissertation is the analysis of the perception of the selected forms of address used by the Portuguese and the Brazilians. The two nations speak tha same language, however the European version exhibits different traits from the Brazilian version in various aspects.The system of the forms of address in the Portuguese language constitutes a complex issue as particular forms of address adhere to differen degrees of formality and correlate with linguistic politeness undestoodas a set of linguistic and extralinguistic types of behavior originating from social norms and taking into account the nature of the relationship between interlocutors, the situational context and the speaker’s objective. In Portugal the system of the forms address has got three dimensions: familiar forms (tu); forms that do not implicate familiarity (você) and respectful forms (senhor/senhora). Whereas in Brazil the system of the forms of address includes two dimensions: familiar forms (você) and respectful forms (senhor/senhora).The use of the pronoun tu is limited and depends on various aspects, mainly regional ones. The dissertation focuses on the following forms: dom/dona, senhor/senhora, tu/você, senhora dona, senhorita (menina), the verb conjugation for the second- and third-person singular. Tha analysis was conducted in the synchromous and comparative framework and with the help of the quantitative and qualitative method. The research was conducted on the basis of the survey questions which portrayed situations regarding three types of relationship between interlocutors, e.g. “equal-equal”, “superior-inferior”, “inferior-superior”. The Brown and Gilman theory (1960) concerning Power and Solidarity and the Brown and Levinson (1987) concerning linguistic politeness were applied in the analysis. Sociolinguistic factors, such as nationality and sex of the respondents (all of whom had higher education) were taken into consideration in the course of research. The purpose of the analysis is to investigate the influence of the relationship between participants in a communicative interaction on the selection of a given form of address to the recipient of the communication in a specific situation. The research results show similarities and differences between Portugal and Brazilian in this aspect.
RESUMOO objetivo do presente trabalho é análise da perceção do uso das formas de tratamento escolhidas por portugueses e brasileiros. Como se sabe, as duas nações utilizam a mesma língua, no entanto, a variante europeia do português, em diferentes planos linguísticos, não apresenta as mesmas caraterísticas qua a variante brasileira. O sistema de formas de tratamento na língua portuguesa é uma questão complexa. Os tratamentos possuem diferentes graus de formalidade e relacionam-se com a cortesia verbal que percebemos como um conjunto de comportamentos linguísticos resultantes das normas sociais que têm em conta o grau de relação entre os interlocutores, contexto situacional e o objetivo pretendido do falante. O sistema de formas de tratamento em Portugal possui três planos: formas próprias de intimidade (tu); formas que não implicam familiaridade (você) e formas de cortesia (senhor/senhora). No entanto, no Brasil, o sistema de tratamentos tem dois planos: formas familiares (você) e formais (senhor/senhora). O uso do pronome tu é limitado e depende de vários fatores, especialmente regionais. O estudo dedica-se às seguintes formas de tratamento: dom/dona, senhor/senhora, tu/você, senhora dona, senhorita (menina), verbo conjugado na segunda e terceira pessoa do singular. Realizamos a análise numa abordagem sincrónica e comparativa, baseando-nos no método qualitativo-quantitativo. O estudo foi realizado à base do questionário que inclui perguntas nas quais situações apresentadas são relativas a três tipos de relações: “igual-igua”, “superior-inferior”, “inferior-superior”. Analisando os resultados usufruimos a teoria de Brown e Gilman (1960) associada aos parâmetros de Poder e de Solidariedade e a teoria de Brown e Levinson (1987) relativa à cortesia verbal. Na pesquisa tivemos em conta fatores sociolinguísticos, tais como nacionalidade e sexo dos entrevistados, todos com formação superior.O intuito da pesquisa é investigar a influência das relações existentes entre os participantes da interação comunicativa na escolha de um tratamento determinado numa situação concreta. Os resultados da análise mostram semelhanças e diferenças entre os portugueses e brasileiros neste campo.
STRESZCZENIEPrzedmiotem niniejszej pracy jest analiza postrzegania użycia wybranych form adresatywnych przez Portugalczyków i Brazylijczyków. Jak wiadomo, te dwa narody posługują się tym samym językiem, lecz europejska wersja portugalskiego na różnych płaszczyznach językowych nie przedstawia tych samych cech, co wersja brazylijska. System form zwrotów do adresata w języku portugalskim jest zagadnieniem skomplikowanym, poszczególne zwroty adresatywne posiadają różne stopnie formalności i są związane z grzecznością językową, którą rozumiemy jako zbiór zachowań językowych i pozajęzykowych wynikających z norm społecznych, uwzględniających stopień relacji istniejących między rozmówcami, kontekst sytuacyjny i zamierzony cel mówiącego. W Portugalii, system form adresatywnych ma trzy płaszczyzny: formy poufałe (tu); formy, które nie implikują familiarności (você) i formy grzecznościowe, wyrażające szacunek (senhor/a). Natomiast w Brazylii, system form zwrotów do adresata występuje na dwóch płaszczyznach: formy poufałe (você) i formalne (senhor/a). Użycie zaimka tu jest ograniczone i zależy od wielu czynników, głównie regionalnych.Studium poświęcone jest następującym formom adresatywnym (nominalnym, pronominalnym i werbalnym): dom/dona, senhor/senhora, tu/você, senhora dona, senhorita (menina) i czasownik odmieniony w drugiej i trzeciej osobie liczby pojedynczej. Przeprowadziliśmy analizę w ujęciu synchronicznym i porównawczym, opierając się na metodzie ilościowo-jakościowej. Badanie zrealizowano w oparciu o ankietę zawierającą pytania, w których przedstawione sytuacje dotyczą trzech typów relacji zachodzących między interlokutorami, tj. „równy-równy”, „wyższy-niższy” i „niższy-wyższy”. Dokonując analizy wykorzystaliśmy teorię Brown i Gilman (1960) związaną z parametrami Władzy i Solidarności oraz teorię Brown i Levinson (1987), odnoszącą się do zagadnienia grzeczności językowej. W badaniu uwzględniliśmy czynniki socjolingwistyczne, takie jak narodowość i płeć respondentów, z których każdy posiadał wykształcenie wyższe.Celem naszej analizy jest zbadanie wpływu relacji zachodzących między uczestnikami interakcji komunikacyjnej na wybór danej formy zwrotu do adresata komunikatu w konkretnej sytuacji. Wyniki badania pokazują podobieństwa i różnice między Portugalczykami a Brazylijczykami w tym zakresie.
